انصاریان: چه بسیار آبادی هایی که [اهلش] از [اهل] آبادی تو که تو را بیرون کرده اند نیرومندتر بودند، ما آنان را هلاک کردیم و یاوری [در برابر عذاب] برای آنان نبود.
خرمشاهی: و چه بسيار [مردم‏] شهرها كه از شهر تو كه آواره‏ات كرد نيرومندتر بودند، نابودشان كرديم، و ياورى نداشتند
فولادوند: و بسا شهرها كه نيرومندتر از آن شهرى بود كه تو را [از خود] بيرون راند كه ما هلاكشان كرديم و براى آنها يار [و ياورى] نبود
قمشه‌ای: چه شهرهای بسیار که از (شهر مکّه) وطن تو که کفّار از آن خارجت کردند محکم بنیان‌تر بود ما اهلش را هلاک کردیم و بر نجات خود هیچ یاوری نداشتند.
مکارم شیرازی: و چه بسيار شهرهايي كه از شهري كه تو را بيرون كرد پر قدرتتر بودند، ما همه آنها را نابود كرديم، و ياوري نداشتند!

انصاریان: آیا کسانی که بر دلیل روشنی از پروردگار خویش اند، مانند کسانی هستند که عمل زشتشان برای آنان آراسته شده و از هواهای نفسانی خود پیروی کرده اند؟
خرمشاهی: آيا كسى كه به طريقه روشنى از جانب پروردگار خويش است، همانند كسى است كه بد عملى‏اش در نظرش آراسته جلوه داده شده و از هوى و هوسهايشان پيروى مى‏كنند
فولادوند: آيا كسى كه بر حجتى از جانب پروردگار خويش است چون كسى است كه بدى كردارش براى او زيبا جلوه داده شده و هوسهاى خود را پيروى كرده‏ اند
قمشه‌ای: آیا آن کس که از خدای خود حجت علمی و برهانی (مانند قرآن) در دست دارد مانند کسانی است که عمل زشتشان در نظر زیبا جلوه کرده و پیرو هوای نفسانی خود شدند؟
مکارم شیرازی: آيا كسي كه دليل روشني از سوي پروردگارش دارد همانند كسي است كه زشتي اعمالش در نظرش تزيين شده، و از هواي نفس پيروي مي‏كند؟!

انصاریان: صفت بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده [چنین است:] در آن نهرهایی است از آبی که مزه و رنگش برنگشته و نهرهایی از شیر که طعمش دگرگون نشده و نهرهایی از شراب که برای نوشندگان مایه لذت است و نهرهایی از عسل خالص است، و در آن از هر گونه میوه ای برای آنان فراهم است، و نیز آمرزشی از سوی پروردگارشان [ویژه آنان است. آیا اینان] مانند کسانی هستند که در آتش همیشگی و جاودانه اند، واز آبی جوشان به آنان می نوشانند که روده هایشان را متلاشی می کند؟!
خرمشاهی: وصف بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده است [چنين است كه‏] در آن جويهايى از آب ناگندا، و جويهايى از شيرى كه مزه‏اش تغييرناپذير است، و جويهايى از شراب لذت‏بخش آشامندگان، و جويهايى از عسل پالوده [روان‏] است، و برايشان در آنجا همه گونه ميوه هست، و نيز آمرزشى از جانب پروردگارشان، [آيا چنين كسى‏] همانند كسى است كه جاودانه در آتش [دوزخ‏] است؟ و به آنان آبى جوشان نوشانده مى‏شود كه دل و روده‏هايشان را پاره پاره مى‏كند
فولادوند: مثل بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده [چون باغى است كه] در آن نهرهايى است از آبى كه [رنگ و بو و طعمش] برنگشته و جويهايى از شيرى كه مزه‏ اش دگرگون نشود و رودهايى از باده‏ اى كه براى نوشندگان لذتى است و جويبارهايى از انگبين ناب و در آنجا از هر گونه ميوه براى آنان [فراهم] است و [از همه بالاتر] آمرزش پروردگار آنهاست [آيا چنين كسى در چنين باغى دل‏ انگيز] مانند كسى است كه جاودانه در آتش است و آبى جوشان به خوردشان داده مى ‏شود [تا] روده ‏هايشان را از هم فرو پاشد
قمشه‌ای: داستان بهشتی که به متقیان وعده دادند این است که در آن باغ بهشت نهرهایی از آب زلال دگرگون ناشدنی است و نهرها از شیر بی آنکه هرگز طعمش تغییر کند و نهرها از شراب ناب که نوشندگان را به حد کمال لذّت بخشد و نهرها از عسل مصفّی و تمام انواع میوه‌ها بر آنان مهیّاست و (فوق همه لذّات) مغفرت و لطف پروردگارشان، (آیا حال آن که در این بهشت ابد است) مانند کسی است که در آتش مخلّد است و آب جوشنده حمیم به خوردشان دهند تا اندرونشان را پاره پاره گرداند؟
مکارم شیرازی: توصيف بهشتي كه به پرهيزگاران وعده داده شده چنين است كه در آن نهرهائي از آب صاف و خالص است كه بدبو نشده. و نهرهائي از شير كه طعم آن دگرگون نگشته، و نهرهائي از شراب (طهور) كه مايه لذت نوشندگان است، و نهرهائي از عسل مصفي، و براي آنها در آن از تمام انواع ميوه‏ ها وجود دارد (و از همه بالاتر) آمرزشي است از سوي پروردگارشان، آيا چنين كساني همانند كساني هستند كه هميشه در آتش دوزخند و از آب جوشان نوشانده مي‏شوند كه امعاء آنها را از هم متلاشي مي‏كند؟!

انصاریان: گروهی از آنان [که منافق اند در ظاهر به گفتارت] گوش می دهند، ولی هنگامی که از نزد تو بیرون روند به کسانی که آگاهی و معرفت به آنان داده شده [از روی مسخره] می گویند: هم اکنون چه گفت؟ [ما که گفته او را نفهمیدیم.] آنان کسانی هستند که خدا بر دل هایشان مهر [تیره بختی] نهاده واز هواهای نفسانی خود پیروی کرده اند،
خرمشاهی: و از ايشان كسانى هستند كه [ظاهرا] به تو گوش مى‏سپارند، سپس كه از نزدت بيرون مى‏روند، به دانش يافتگان گويند هم اكنون چه گفت؟ اينان كسانى هستند كه خداوند به دلهايشان مهر نهاده است و از هوى و هوسهايشان پيروى كرده‏اند
فولادوند: و از ميان [منافقان] كسانى‏ اند كه [در ظاهر] به [سخنان] تو گوش مى‏ دهند ولى چون از نزد تو بيرون مى ‏روند به دانش يافتگان مى‏ گويند هم اكنون چه گفت اينان همانانند كه خدا بر دلهايشان مهر نهاده است و از هوسهاى خود پيروى كرده‏ اند
قمشه‌ای: و بعضی از مردم منافق به گفتارت کاملا گوش می‌دهند تا وقتی که از حضورت خارج شوند با اهل علم (اصحابت به تمسخر و اهانت) می‌گویند: رسول باز از سر نو چه گفت؟ اینان هستند که خدا بر دلهاشان مهر (قهر) نهاد و پیرو هوای نفس خود گردیدند.
مکارم شیرازی: گروهي از آنان به سخنانت گوش فرا مي‏دهند اما هنگامي كه از نزد تو خارج مي‏شوند به كساني كه خداوند به آنها علم و دانش بخشيده (از روي استهزا) مي‏گويند. اين مرد الان چه گفت ؟ آنها كساني هستند كه خداوند بر قلبهايشان مهر نهاده، و از هواي نفسشان پيروي كرده‏ اند (لذا چيزي نمي‏فهمند).

انصاریان: و کسانی که هدایت یافته اند خدا بر هدایتشان افزوده و پرهیزکاری و تقوایشان را به آنان عطا کرده است؛
خرمشاهی: و رهيافتگان را هدايت افزود و [راه و رسم‏] پارسايى‏شان آموخت‏
فولادوند: و[لى] آنان كه به هدايت گراييدند [خدا] آنان را هر چه بيشتر هدايت بخشيد و [توفيق] پرهيزگاري‏شان داد
قمشه‌ای: و آنان که هدایت یافتند خدا بر هدایت و ایمانشان بیفزود و (پاداش) تقوای آنها را به آنان عطا فرمود.
مکارم شیرازی: كساني كه هدايت يافته‏ اند خداوند بر هدايتشان مي‏افزايد، و روح تقوي به آنها مي‏بخشد.

انصاریان: پس آیا [منافقان و منکران] جز این را انتظار می برند که ناگاه قیامت بر آنان فرا رسد؟ [در حالی که هم اکنون نشانه هایش آمده است]، پس هنگامی که قیامت بر آنان فرا رسد، متذکّر شدن و هوشیاری شان از کجا و چگونه به آنان سود بخشد؟
خرمشاهی: پس انتظار ندارند مگر قيامت را كه به ناگهان به سراغشان آيد، كه به راستى نشانه‏هاى آن ظاهر شده است، پس آنگاه كه فراز آيدشان، چه پندى مى‏خواهند بگيرند؟
فولادوند: آيا [كافران] جز اين انتظار مى ‏برند كه رستاخيز به ناگاه بر آنان فرا رسد و علامات آن اينك پديد آمده است پس اگر [رستاخيز] بر آنان دررسد ديگر كجا جاى اندرزشان است
قمشه‌ای: (کافران که ایمان نمی‌آرند) باز انتظاری دارند جز آنکه ساعت قیامت ناگاه فرا رسد؟ که شروط و علائم قیامت بسیاری پدید آمد، و پس از آنکه قیامت بیاید در آن حال تذکر و یادآوری آنان چه فایده بخشد؟
مکارم شیرازی: آيا آنها جز اين انتظاري دارند كه قيامت ناگهان برپا شود (آنگاه ايمان آورند) در حالي كه هم اكنون نشانه‏ هاي آن آمده است، اما هنگامي كه بيايد تذكر و ايمان آنها سودي نخواهد داشت.

انصاریان: پس بدان که هیچ معبودی جز خدا نیست [بنابراین بر معرفت و آگاهیت نسبتِ به حق استوار باش]؛ و از میان رفتن [توطئه ها و موانعی که به وسیله دشمنان در راه پیشرفت دعوتت به اسلام] برای تو و مردان و زنان با ایمان ایجاد شده از خدا بخواه، و برای زنان و مردان مؤمن طلب آمرزش کن و خدا محل رفت و بازگشت شماو قرارگاهتان را می داند.
خرمشاهی: بدان كه فى‏الحقيقه خدايى جز خداوند نيست، و براى گناهت، و نيز براى مردان و زنان مؤمن آمرزش بخواه، و خداوند [جاى‏] جنب و جوش و آرام و قرارتان را مى‏داند
فولادوند: پس بدان كه هيچ معبودى جز خدا نيست و براى گناه خويش آمرزش جوى و براى مردان و زنان با ايمان [طلب مغفرت كن] و خداست كه فرجام و مآل [هر يك از] شما را مى‏ داند
قمشه‌ای: باز هم بدان که هیچ خدایی جز خدای یکتا نیست و تو بر گناه خود [منظور از گناه آن حضرت نافرمانی خدا نیست، زیرا پیامبر (ص) معصوم است. به تفاسیر مراجعه شود. (م)] و برای مردان و زنان با ایمان آمرزش طلب، و خدا منازل انتقال شما به عالم آخرت و مسکن همیشگی شما همه را می‌داند.
مکارم شیرازی: پس بدان كه معبودي جز الله نيست، و براي گناه خود و مردان و زنان با ايمان استغفار كن، و خداوند محل حركت و قرارگاه شما را مي‏داند.

انصاریان: مؤمنان می گویند: چرا سوره ای [در رابطه با فرمان جهاد] نازل نمی شود؟ ولی هنگامی که سوره ای محکم و بی شبهه نازل می شود و در آن از جهاد سخن به میان آمده است، آنان را که در دل هایشان بیماری است، می بینی مانند کسی که در بیهوشی مرگ افتاده، به تو می نگرند و سزاوارشان هم [به سبب بیماردلی] همین حالت است.
خرمشاهی: و [بعضى از] مؤمنان گويند چرا سوره‏اى [شامل حكم جهاد] فرو فرستاده نمى‏شود، آنگاه چون سوره‏اى از محكمات فرو فرستاده مى‏شود و در آن كارزار [با مشركان‏] ياد مى‏شود، بيماردلان را بينى كه به تو با نگاه كسى كه از [سكرات‏] مرگ بيهوش شده باشد، مى‏نگرند، بدا به حال ايشان‏
فولادوند: و كسانى كه ايمان آورده‏ اند مى‏ گويند چرا سوره‏ اى [در باره جهاد] نازل نمى شود اما چون سوره‏ اى صريح نازل شد و در آن نام كارزار آمد آنان كه در دلهايشان مرضى هست مانند كسى كه به حال بيهوشى مرگ افتاده به تو مى ‏نگرند
قمشه‌ای: و مؤمنان می‌گویند: چه شده که سوره‌ای (در حکم جهاد کفّار) نازل نشد؟ در صورتی که چون سوره‌ای محکم و صریح آید و در آن ذکر جنگ شود آنان را که دلهاشان مریض (نفاق) است بنگری که مانند کسی که از ترس، حال بی هوشی بر او دست می‌دهد در تو نگاه می‌کنند، آری مرگ و هلاک بر آنها سزاوارتر است.
مکارم شیرازی: كساني كه ايمان آورده‏ اند مي‏گويند چرا سوره‏ اي نازل نمي‏شود؟ (كه در آن فرمان جهاد باشد) اما هنگامي كه سوره محكمي نازل مي‏گردد كه در آن نامي از جنگ است منافقان بيماردل را مي‏بيني همچون كسي كه در آستانه مرگ قرار گرفته به تو نگاه مي‏كنند، پس مرگ و نابودي براي آنها بهتر است.

انصاریان: [ولی] فرمانبرداری [از خدا و پیامبر] و سخن پسندیده و نیک [نه اظهار کراهت و ناخشنودی از جهاد] برای آنان شایسته تر است. پس اگر هنگامی که فرمان جهاد قطعی و مسلم شود با خدا از سر صدق و راستی درآیند، بی تردید برای آنان بهتر است.
خرمشاهی: اطاعت بايد و سخنى نيك، آنگاه چون كار قطعى شود، اگر با خداوند صادق باشند، بى‏شك برايشان بهتر است‏
فولادوند: [ولى] فرمان‏پذيرى و سخنى شايسته برايشان بهتر است و چون كار به تصميم كشد قطعا خير آنان در اين است كه با خدا راست[دل] باشند
قمشه‌ای: (راه سعادت) طاعت خدا و گفتار نیکو است و پس از آنکه امر (دین یا کار جنگ) به عزم و لزوم پیوست اگر (منافقین) با خدا به راستی رفتار کنند بر آنها بهتر خواهد بود.
مکارم شیرازی: اما اگر آنها اطاعت كنند و سخن سنجيده و شايسته بگويند براي آنها بهتر است، و اگر آنها هنگامي كه فرمان جهاد قطعيت پيدا مي‏كند به خدا راست گويند (و از در صدق و صفا درآيند) براي آنها بهتر است.

انصاریان: پس اگر [از خدا و پیامبر] روی گردان شوید آیا از شما جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و [بر سر مال و منال دنیا] قطع رحم نمایید؟
خرمشاهی: چه بسا چون دست يابيد در اين سرزمين فتنه و فساد كنيد و پيوند خويشاوندانتان را بگسليد
فولادوند: پس [اى منافقان] آيا اميد بستيد كه چون [از خدا] برگشتيد [يا سرپرست مردم شديد] در [روى] زمين فساد كنيد و خويشاونديهاى خود را از هم بگسليد
قمشه‌ای: شما منافقان اگر (از فرمان خدا و اطاعت قرآن) روی بگردانید آیا جز این امید می‌برید که در زمین فساد و قطع رحم کنید؟
مکارم شیرازی: اما اگر رويگردان شويد آيا جز اين انتظار مي‏رود كه در زمين فساد كنيد و قطع رحم نمائيد.