به نام خداوند رحمتگر مهربان

اى مؤمنان به پيمانها[ى خود] وفا كنيد، [گوشت‏] چارپايان بر شما حلال است مگر آنچه حكمش بر شما خوانده شود، و [به شرط آنكه‏] در حال احرام، حلال دارنده صيد نباشيد، خداوند هر حكمى كه بخواهد مقرر مى‏دارد (۱)

اى مؤمنان حرمت شعائر الهى و ماههاى حرام و قربانيهاى نشاندار و قربانيهاى قلاده‏دار و زائران بيت‏الحرام را كه از پروردگارشان جوياى گشايش معاش و خشنودى او هستند، نگه داريد، و چون از حال احرام بيرون آمديد مى‏توانيد به شكار بپردازيد، و دشمنى با مردمى كه شما را از مسجدالحرام باز مى‏دارند، بر آنتان ندارد كه تجاوز كارى كنيد، و در نيكى و پارسايى همدستى كنيد نه در گناه و ستمكارى، و از خدا پروا كنيد كه خداوند سخت كيفر است‏ (۲)

مردار و خون و گوشت خوك و آنچه نامى جز خدا به هنگام ذبحش برده باشند، و [حيوان حلال گوشت‏] خفه شده، و به ضرب [چوب و سنگ‏] مرده، و از بلندى افتاده، و شاخ خورده و آنچه درندگان از آن خورده باشند، مگر آنچه [به موقع به ذبح شرعى‏] حلال كنيد و همچنين آنچه براى بتان ذبح شده است و نيز تعيين قسمت به كمك ازلام همه بر شما حرام شده است و [پرداختن به هريك از] اينها نافرمانى است، امروز كافران از دين شما [و بازگشت شما از آن‏] نوميد شده‏اند، لذا از آنان نترسيد و از من بترسيد، امروز دين شما را به كمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام كردم و دين اسلام را بر شما پسنديدم، و هركس در مخمصه‏اى ناچار شود و مايل به گناه نباشد [و از آنچه نهى شده بخورد] بداند كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۳)

از تو مى‏پرسند چه چيز براى آنان حلال است، بگو همه پاكيزه‏ها و آنچه به كمك حيوانات شكارگر [به دست مى‏آوريد] كه با آنچه خداوند به شما آموخته است، آنها را دست‏آموز مى‏كنيد، پس از آنچه براى شما گرفته و نگه داشته‏اند بخوريد و [به هنگام ذبح يا فرستادن حيوانات شكارگر] نام خدا را بر آن ببريد، و از خداوند پروا كنيد كه خداوند زودشمار است‏ (۴)

امروز پاكيزه‏ها و طعام [و ذبايح‏] اهل كتاب بر شما و طعام [و ذبايح‏] شما بر آنان حلال است، و نيز ازدواج با زنان عفيف مؤمن و زنان عفيف اهل كتاب، به شرط آنكه مهر آنان را بپردازيد و زن نگهدار و غير پليدكار باشيد و دوست‏گيران نهانى نباشيد، و هركس به [اركان‏] ايمان كفرورزد، عملش تباه است و همو در آخرت از زيانكاران است‏ (۵)

اى مؤمنان چون براى نماز برخاستيد چهره و دستهايتان را تا آرنج‏ها بشوييد و سپس سر و پاهايتان را تا قوزكها مسح كنيد، و اگر جنب بوديد غسل كنيد و اگر بيمار يا مسافر بوديد يا يكى از شما از موضع قضاى حاجت بازگشت، يا با زنان تماس [جنسى‏] گرفتيد، آنگاه آب نيافتيد، بر خاكى پاك تيمم كنيد و چهره و دستهايتان را به آن مسح كنيد، كه خداوند نمى‏خواهد براى شما دشوارى قرار دهد، بلكه مى‏خواهد تا شما را پاكيزه بدارد و نعمتش را بر شما تمام كند، باشد كه سپاس بگزاريد (۶)

و نعمت الهى و پيمانى را كه با شما بسته است به ياد آوريد كه گفتيد شنيديم و اطاعت كرديم، و از خداوند پروا كنيد كه خداوند به راز دلها آگاه است‏ (۷)

اى مؤمنان در راه [رضاى‏] خدا به داد برخيزيد و به عدل شهادت دهيد و دشمنى‏تان با بعضى از مردم شما را بر آن ندارد كه بيداد كنيد، دادگرى كنيد كه به تقوا نزديكتر است و از خداوند پروا كنيد كه خداوند به آنچه مى‏كنيد آگاه است‏ (۸)

خداوند به كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند وعده داده است كه آمرزش و پاداشى بزرگ خاص آنان است‏ (۹)

و كسانى كه كفرورزيده و آيات ما را دروغ انگاشته‏اند، دوزخى‏اند (۱۰)

اى مؤمنان نعمت الهى را بر خود به ياد آوريد كه چون قومى كوشيد كه بر شما دست دراز كند، دستشان را از شما بازداشت، و از خداوند پروا كنيد و مؤمنان بايد كه بر خدا توكل كنند (۱۱)

و خداوند از بنى‏اسرائيل پيمان گرفت و از ميان آنان دوازده سالار برگماشتيم، و خداوند گفت من با شما هستم، اگر نماز برپا داشتيد و زكات پرداختيد و به پيامبران من ايمان آورديد و آنان را گرامى داشتيد و در راه خدا وامى نيكو داديد، سيئات شما را مى‏زدايم و شما را به بوستانهايى كه جويباران از فرودست آن جارى است، درمى‏آورم، اما اگر پس از اين، كسى از شما كفر ورزد، بى‏شك از راه راست گمراه شده است‏ (۱۲)

آنگاه به سبب پيمان شكنى‏شان لعنتشان كرديم، و دلهايشان را سخت گردانيديم [به طورى‏] كه كلمات [كتاب‏] را از مواضع خود تحريف مى‏كردند و بخشى از آنچه به آنان پند داده بودند، فراموش كردند، و همچنان به خيانت آنان پى مى‏برى، مگر عده اندكى از آنان، پس آنان را ببخش و بگذار و بگذر كه خداوند نيكوكاران را دوست دارد (۱۳)

و از كسانى كه گفتند ما مسيحى هستيم پيمان گرفتيم، آنگاه بخشى از آنچه به آنان پند داده بودند، فراموش كردند، سپس بين ايشان، تا روز قيامت دشمنى و كينه انداختيم، و خداوند به زودى آنان را [از نتيجه‏] آنچه كرده‏اند، آگاه مى‏سازد (۱۴)

اى اهل كتاب پيامبر ما به سوى شما آمده است، تا بسيارى از آنچه از كتاب آسمانى پنهان داشته‏ايد، براى شما روشن سازد و از بسيارى [خطاهاى شما] درگذرد، آرى نور و كتابى روشنگر از خداوند به سوى شما آمده است‏ (۱۵)

كه خداوند در پرتو آن كسانى را كه از رضاى او پيروى مى‏كنند به راههاى امن و عافيت رهنمون مى‏گردد، و آنان را به توفيق خويش از تاريكيها به سوى روشنايى بازمى‏برد و به راه راست هدايتشان مى‏كند (۱۶)

به راستى كسانى كه مى‏گويند خدا همان مسيح بن مريم است، كافر شده‏اند، بگو اگر خداوند بخواهد مسيح بن مريم و مادرش و اهل زمين، همه را نابود كند، چه كسى مى‏تواند او را بازدارد؟ و فرمانروايى آسمانها و زمين و آنچه مابين آنهاست از آن خداوند است، كه هر چه بخواهد مى‏آفريند، و خدا بر هر كارى تواناست‏ (۱۷)

و يهوديان و مسيحيان گفتند ما پسران خدا و دوستان او هستيم، بگو پس چرا شما را به خاطر گناهانتان عذاب مى‏كند، آرى شما هم انسانهايى هستيد از همان دست كه آفريده است، هركس را كه بخواهد مى‏آمرزد و هركس را كه بخواهد عذاب مى‏كند، و فرمانروايى آسمانها و زمين و آنچه در ميان آنهاست از آن خداوند است، و سير بازگشت به سوى اوست‏ (۱۸)

اى اهل كتاب پيامبر ما به سوى شما آمده است و پس از عصر [انقطاع وحى و] فترت پيامبران [احكام او را] براى شما روشن مى‏سازد، تا مگوييد كه نه پيامبر مژده‏آور و نه هشداردهنده‏اى به سوى ما آمد، آرى پيامبر مژده‏آور و هشداردهنده‏اى به سوى شما آمد، و خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۱۹)

و چنين بود كه موسى به قومش گفت اى قوم من، نعمت خدا را بر خود به ياد آوريد كه در ميان شما پيامبرانى برانگيخت و [بعضى از] شما را پادشاه ساخت، و به شما چيزهايى بخشيد كه به هيچ‏كس از جهانيان نداده است‏ (۲۰)

اى قوم من وارد سرزمين مقدسى شويد كه خداوند برايتان مقرر داشته است، و پشت مكنيد كه زيانكار خواهيد شد (۲۱)

گفتند اى موسى در آنجا قوم زورمند و ستمگرى هستند، و مادام كه آنان بيرون نرفته‏اند، ما وارد آنجا نخواهيم شد، و چون از آن بيرون شدند، ما به درون خواهيم رفت‏ (۲۲)

و دو مرد از پرواپيشگان كه خداوند بر آنها لطف و انعام كرده بود، گفتند [بى‏باكانه‏] بر آنان از دروازه وارد شويد و چون وارد شديد پيروز خواهيد شد و اگر مؤمن هستيد بر خداوند توكل كنيد (۲۳)

گفتند اى موسى مادام كه آنان در آنجا هستند ما هرگز وارد نخواهيم شد، تو با پروردگارت برويد و بجنگيد ما در اينجا بركنار مى‏مانيم‏ (۲۴)

موسى گفت پروردگارا من جز بر خود و برادرم دست ندارم، بين ما و قوم نافرمان جدايى بيفكن‏ (۲۵)

فرمود در اين صورت [ورود به‏] آن سرزمين چهل سال بر آنان حرام است كه در بيابانها سرگشته باشند، پس بر نافرمانان دريغ مخور (۲۶)

و بر آنان داستان دو پسر آدم را به راستى و درستى بخوان، كه چون قربانى‏اى عرضه داشتند، از يكى از آنها پذيرفته شد و از ديگرى پذيرفته نشد، [قابيل به هابيل‏] گفت تو را خواهم كشت، گفت خداوند تنها از پرهيزگاران مى‏پذيرد (۲۷)

اگر دستت را به سوى من دراز كنى كه مرا بكشى [بدان كه‏] من دست درازكننده به سوى تو نخواهم بود كه بكشمت، چرا كه از خداوند، پروردگار جهانيان مى‏ترسم‏ (۲۸)

من مى‏خواهم كه بار گناه من و گناه خودت را بر دوش كشى و از دوزخيان شوى، و اين جزاى ستمگران است‏ (۲۹)

و نفس اماره او را وادار به كشتن برادرش كرد، و او را كشت، و از زيانكاران گرديد (۳۰)

آنگاه خداوند كلاغى برانگيخت كه زمين را [با چنگ و منقار] بكاود، تا بدين وسيله به او بنماياند كه چگونه جسد برادرش را [در خاك‏] پنهان كند، [قابيل كه چنين ديد] گفت واى بر من آيا عاجزم كه مثل اين كلاغ باشم تا جسد برادرم را پنهان كنم و بدين‏سان پشيمان شد (۳۱)

به اين جهت بر بنى‏اسرائيل مقرر داشتيم كه هركس كسى را جز به قصاص قتل، يا به جزاى فساد در روى زمين، بكشد مانند اين است كه همه مردم را كشته باشد، و هركس كسى را زنده بدارد مانند اين است كه همه مردم را زنده داشته باشد، و پيامبران ما معجزاتى براى آنان آوردند آنگاه بسيارى از آنان در سرزمين خويش زياده‏روى پيشه كردند (۳۲)

همانا جزاى كسانى كه با [دوستداران‏] خداوند و پيامبر او به محاربه برمى‏خيزند و در زمين به فتنه و فساد مى‏كوشند، اين است كه كشته شوند يا بر دار شوند يا دستها و پاهايشان در خلاف جهت يكديگر بريده شود، يا از سرزمين خويش تبعيد شوند، اين خوارى و زارى دنيويشان است و در آخرت هم عذاب بزرگى [در پيش‏] خواهند داشت‏ (۳۳)

مگر كسانى كه پيش از آنكه بر آنان دست يابيد، توبه كنند، كه بدانيد در اين صورت خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۳۴)

اى مؤمنان از خداوند پروا كنيد و به او [توسل و] تقرب جوييد و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد (۳۵)

اگر كافران داراى هر آنچه باشند كه در روى زمين است و آن و همچند آن را فديه دهند و بلاگردان عذاب روز قيامت سازند، از آنان پذيرفته نخواهد شد و عذابى دردناك [در پيش‏] دارند (۳۶)

اينان مى‏خواهند از جهنم بيرون روند ولى بيرون آمدنى از آن نيستند، و عذابى پاينده دارند (۳۷)

دستان مرد و زن دزد را به كيفر كارى كه كرده‏اند ببريد كه عقوبتى الهى است و خداوند پيروزمند فرزانه است‏ (۳۸)

و هر كس كه بعد از ستمش، توبه و درستكارى پيشه كند، خداوند از [گناه‏] او درمى‏گذرد، چرا كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۳۹)

آيا نمى‏دانى كه فرمانروايى آسمانها و زمين از آن خداوند است؟ هركس را بخواهد عذاب مى‏كند و هركس را كه بخواهد مى‏آمرزد، و خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۴۰)

اى پيامبر كسانى كه در كفر مى‏كوشند تو را اندوهگين نكنند اينان از كسانى هستند كه به زبان مى‏گويند ايمان آورده‏ايم ولى دلشان ايمان نياورده است همچنين از يهوديان، كه عده‏اى پذيرا و شنواى دروغ و جاسوسان قومى ديگرند كه به نزد شما [از در اسلام و تسليم‏] نيامده‏اند اينان كلمات [كتاب آسمانى‏] را از مواضعش تحريف مى‏كنند و [به همديگر] مى‏گويند اگر چنين [حكمى از سوى پيامبر] به شما داده شد، آن را بپذيريد و اگر داده نشد، از او كناره كنيد، و كسى كه خداوند سرگشتگى‏اش را خواسته باشد، هرگز براى او در برابر خداوند كارى نمى‏توانى كرد، اينان كسانى هستند كه خداوند نخواسته است دلهايشان را پاكيزه بدارد، در دنيا خوارى و در آخرت عذابى بزرگ [در پيش‏] دارند (۴۱)

پذيرا و شنواى دروغ و رشوه‏خوار هستند و اگر به نزد تو آمدند، در ميان آنان داورى كن، يا از آنان روى بگردان، و اگر از آنان رويگردان شدى بدان كه هرگز زيانى به تو نخواهند رسانيد، و چون داورى كردى، به داد داورى كن كه خداوند دادگران را دوست دارد (۴۲)

و چگونه تو را به داورى مى‏گيرند و حال آنكه تورات در نزد آنان است و حكم الهى در آن هست، آنگاه با وجود اين رويگردان مى‏شوند و اينان مؤمن نيستند (۴۳)

ما تورات را نازل كرده‏ايم در آن رهنمود و نورى هست كه پيامبران اهل تسليم و عالمان ربانى و احبار بر وفق آنچه از كتاب الهى به آنان سفارش كرده‏اند و بر آن گواهند، براى يهوديان داورى مى‏كنند، پس از مردم نترسيد و از من پروا كنيد و آيات مرا به بهاى ناچيز نفروشيد، و كسانى كه بر وفق آنچه خداوند نازل كرده است، حكم نكنند، كافرند (۴۴)

و در آن بر آنان مقرر داشتيم كه جان در برابر جان، و چشم در برابر چشم و بينى در برابر بينى و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان و نيز همه ضرب و جرحها قصاص دارد، و هركس كه [از قصاص‏] درگذرد، اين [عفو] در حكم كفاره [گناهان‏] اوست، و كسانى كه بر وفق آنچه خداوند نازل كرده است، حكم نكنند، ستمگرند (۴۵)

و به دنبال ايشان عيسى بن مريم را فرستاديم كه گواهى‏دهنده بر [حقانيت‏] تورات بود كه پيشاپيش او بود، و به او انجيل داديم كه در آن نورى هست و همخوان با تورات است كه پيشاپيش آن [نازل شده‏] است، و راهنما و پندآموز پارسايان است‏ (۴۶)

و بايد كه اهل انجيل بر وفق آنچه در آن هست حكم كنند، و كسانى كه بر وفق آنچه خداوند نازل كرده است، حكم نكنند نافرمانند (۴۷)

و كتاب آسمانى [قرآن‏] را به راستى و درستى بر تو نازل كرديم كه همخوان با كتابهاى آسمانى پيشين و حاكم بر آنهاست، پس در ميان آنان بر وفق آنچه خداوند نازل كرده است، داورى كن و به جاى حق و حقيقتى كه بر تو نازل شده از هوى و هوس آنان پيروى مكن براى هريك از شما راه و روشى معين داشته‏ايم و اگر خداوند مى‏خواست شما را امت يگانه‏اى قرار مى‏داد ولى [چنين كرد] تا شما را در آنچه به شما بخشيده است بيازمايد پس به انجام خيرات بشتابيد، بازگشت همگى شما به سوى خداست، آنگاه شما را به [حقيقت‏] آنچه اختلاف داشتيد آگاه خواهد ساخت‏ (۴۸)

و در ميان آنان بر وفق آنچه خداوند نازل كرده است، داورى كن و از هوى و هوس آنان پيروى مكن و از آنان بر حذر باش، مبادا كه تو را از بعضى از آنچه خداوند بر تو نازل كرده است غافل كنند، و اگر رويگردان شدند بدان كه خداوند مى‏خواهد كه آنان را به كيفر بعضى از گناهانشان دچار كند و بسيارى از مردم نافرمانند (۴۹)

آيا حكم عهد جاهليت را مى‏پسندند؟ و براى اهل يقين داورى چه كسى بهتر از خداوند است؟ (۵۰)

اى مؤمنان يهوديان و مسيحيان را كه [در مقابله با شما] دوست و هوادار يكديگرند، به دوستى نگيريد، و هركس از شما آنان را دوست نگيرد، و هر كس از شما آنان را دوست گيرد، جزو آنان است، خداوند ستمكاران را راهنمايى نمى‏كند (۵۱)

آنگاه بيماردلان را مى‏بينى كه در كار آنان مى‏كوشند و مى‏گويند مى‏ترسيم بلايى بر سرمان بيايد، چه بسا خداوند گشايش و رهايشى از سوى خويش پيش آورد تا سرانجام از آنچه در دل خويش نهفتند، پشيمان گردند (۵۲)

و مؤمنان گويند آيا اينان بودند كه سخت‏ترين سوگندهايشان را به نام خدا مى‏خوردند كه همراه [و همدست‏] شما هستند؟ اعمالشان تباه شده و زيانكار گرديده‏اند (۵۳)

اى مؤمنان هر كس از شما از دينش [اسلام‏] برگردد، [بداند كه‏] خداوند به زودى قومى به عرصه مى‏آورد كه دوستشان مى‏دارد و آنان نيز او را دوست مى‏دارند، اينان با مؤمنان مهربان و فروتن و با كافران سختگيرند، در راه خدا [به جهاد] مى‏كوشند و از ملامت هيچ ملامت‏گرى نمى‏هراسند، اين فضل الهى است كه به هر كس كه بخواهد ارزانى مى‏دارد و خداوند گشايشگر داناست‏ (۵۴)

همانا سرور شما خداوند است و پيامبر او و مؤمنانى كه نماز را برپا مى‏دارند و در حال ركوع زكات مى‏دهند (۵۵)

و كسانى كه خداوند و پيامبر او و مؤمنان را دوست بدارند [بدانند كه‏] خدا خواهان پيروزند (۵۶)

اى مؤمنان كسانى را كه دين شما را به ريشخند و بازيچه مى‏گيرند، چه از كسانى كه پيش از شما بديشان كتاب داده شد، و چه كافران دوست نگيريد، و اگر [به راستى‏] مؤمنيد از خداوند پروا كنيد (۵۷)

و چون بانگ نماز در دهيد، آن را به ريشخند و بازيچه مى‏گيرند، اين از آن است كه قومى نابخردند (۵۸)

بگو اى اهل كتاب آيا جز به خاطر اينكه به خدا و آنچه بر ما و پيش از ما نازل شده است، ايمان داريم با ما سر ستيز داريد؟ و آيا جز به خاطر آن است كه اغلب شما نافرمانيد؟ (۵۹)

بگو آيا از كسانى كه در نزد خداوند از اين هم بد سرانجام‏تراند آگاهتان كنم؟ [اينان‏] كسانى هستند كه خداوند لعنتشان كرده و بر آنان خشم گرفته و طاغوت را پرستيده‏اند و [خداوند] آنان را [همچون‏] بوزينه و خوك گردانده است، اينان بدمقام‏تر و از راه راست [از همه‏] گم‏گشته‏تراند (۶۰)

و چون به نزد شما آيند گويند ايمان آورده‏ايم و حال آنكه هم با كفر پيش شما آمده و هم با كفر از نزد شما بيرون رفته‏اند، و خداوند به آنچه پنهان مى‏داشتند آگاه‏تر است‏ (۶۱)

و بسيارى از آنان را مى‏بينى كه در گناهكارى و ستمگرى و رشوه‏خوارى مى‏كوشند، چه بد است كار و كردارشان‏ (۶۲)

چرا علماى ربانى و احبار آنان را از سخنان ناشايسته‏شان و رشوه‏خوارى‏شان نهى نمى‏كنند؟ چه بد است كار و كردارشان‏ (۶۳)

و يهوديان مدعى شدند كه دست خداوند [از آفرينش يا بخشش‏] بسته است، دستان خودشان بسته باد، و به خاطر اين سخن كه گفتند لعنت بر آنان باد، آرى دستان او گشاده است، هرگونه كه خواهد ببخشد، و آنچه از سوى پروردگارت نازل مى‏شود [نزول قرآن‏]، بر طغيان و كفر بسيارى از آنان مى‏افزايد، و تا روز قيامت دشمنى و كينه در ميانشان انداخته‏ايم، هربار كه آتش جنگ افروختند خداوند آن را خاموش گرداند، و در اين سرزمين به فتنه و فساد مى‏كوشند و خداوند مفسدان را دوست ندارد (۶۴)

و اگر اهل كتاب ايمان آورده و تقوا ورزند، سيئاتشان را مى‏زداييم و ايشان را به بوستانهاى [بهشتى‏] پرنعمت درمى‏آوريم‏ (۶۵)

و اگر آنان به تورات و انجيل و آنچه از سوى پروردگارشان بر آنها نازل شده است، عمل مى‏كردند از بركات آسمانى و زمينى برخوردار مى‏شدند، از آنان امت ميانه‏رويى هستند، و بسيارى از آنان بدكردارند (۶۶)

اى پيامبر آنچه از سوى پروردگارت بر تو نازل شده است [به مردم‏] برسان، و اگر چنين نكنى، رسالت او را نگزارده‏اى، و خداوند تو را از [آسيب‏] مردمان حفظ مى‏كند، خداوند خدانشناسان را هدايت نمى‏كند (۶۷)

بگو اى اهل كتاب مادام كه به تورات و انجيل و آنچه از سوى پروردگارتان بر شما نازل شده است، عمل نكرده‏ايد، حقى به دست نداريد، و آنچه از سوى پروردگارت بر تو نازل مى‏شود [قرآن‏] بر طغيان و كفر بسيارى از آنان مى‏افزايد، پس بر قوم كافر دريغ مخور (۶۸)

از مؤمنان و يهوديان و صابئين و مسيحيان، هر كس كه به خداوند و روز بازپسين ايمان آورده و نيكوكارى كرده باشد، نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۶۹)

به راستى از بنى‏اسرائيل پيمان گرفتيم و به سوى آنان پيامبرانى فرستاديم، [اما] هرگاه كه پيامبرى احكامى بر خلاف دلخواهشان آورد، گروهى را دروغگو انگاشتند و گروهى را كشتند (۷۰)

و گمان بردند كه آزمونى در كار نخواهد بود، لذا هوش و گوششان را از دست دادند، سپس خداوند از آنان درگذشت، ديگربار بسيارى از آنان هوش و گوششان را از دست دادند، و خداوند به آنچه مى‏كنند بيناست‏ (۷۱)

به راستى كسانى كه گفتند خداوند همان مسيح بن مريم است، كافر شدند، حال آنكه مسيح مى‏گفت اى بنى‏اسرائيل خداوند را كه پروردگار من و پروردگار شماست بپرستيد، كه هركس به خداوند شرك آورد، خداوند بهشت را بر او حرام مى‏گرداند و سرا و سرانجام او دوزخ است و ستمكاران [مشرك‏] ياورى ندارند (۷۲)

به راستى كسانى كه گفتند خداوند يكى از [اقانيم‏] سه‏گانه است كافر شدند، و خدايى جز خداوند يگانه نيست، و اگر از آنچه مى‏گويند بازنايستند، كافرانشان به عذابى دردناك دچار خواهند شد (۷۳)

چرا به [درگاه‏] خداوند توبه نمى‏كنند و از او آمرزش نمى‏خواهند، و خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۷۴)

مسيح بن مريم جز پيامبرى نيست كه پيش از او هم پيامبرانى آمده بودند، و مادرش زن بسيار درستكارى بود و هر دو [مانند انسانهاى ديگر] غذا مى‏خوردند، بنگر كه آيات خود را چگونه براى آنان روشن مى‏سازيم و باز بنگر چگونه رويگردان مى‏شوند (۷۵)

بگو آيا به جاى خداوند چيزى را مى‏پرستيد كه نه زيانى براى شما دارد و نه سودى، و خداوند شنواى داناست‏ (۷۶)

بگو اى اهل كتاب به ناحق در دينتان از حد و حق نگذريد، و از هوى و هوس كسانى كه هم خود گمراه شدند و هم بسيارى را گمراه كردند، و از راه راست به دور افتادند، پيروى نكنيد (۷۷)

كسانى از بنى‏اسرائيل كه كفرورزيده بودند بر زبان داوود و عيسى بن مريم لعنت شدند، چرا كه سركشى كردند و از حد درگذشتند (۷۸)

[آنان‏] يكديگر را از كار ناپسندى كه مى‏كردند، بازنمى‏داشتند، چه بد است كار و كردارشان‏ (۷۹)

بسيارى از آنان را مى‏بينى كه كافران را دوست مى‏دارند، چه بد است آنچه براى خود پيش‏انديشى كردند، كه سرانجام خداوند بر آنان خشم گرفته و جاودانه در عذاب خواهند بود (۸۰)

و اگر به خداوند و پيامبر [اسلام‏] و آنچه بر او نازل شده است ايمان داشتند، آنان را دوست نمى‏گرفتند، ولى بسيارى از آنان نافرمانند (۸۱)

يهوديان و مشركان را دشمن‏ترين مردم نسبت به مؤمنان [مسلمانان‏] مى‏يابى، همچنين مهربان‏ترين مردم را نسبت به مؤمنان [مسلمانان‏] كسانى مى‏يابى كه مى‏گويند ما مسيحى هستيم، اين از آن است كه در ميان ايشان كشيشان و راهبانى [حق‏پرست‏] هستند و نيز از آن روى است كه كبرنمى‏ورزند (۸۲)

و [اينان‏] چون آنچه به پيامبر [اسلام‏] نازل شده است، بشنوند، مى‏بينى كه چشمانشان از اشك لبريز مى‏شود از آنكه حق را مى‏شناسند، [و] مى‏گويند پروردگارا ما ايمان آورده‏ايم، ما را در زمره گواهان بنويس‏ (۸۳)

و چرا به خداوند و حق و حقيقتى كه براى همه ما نازل شده است، ايمان نياوريم و حال آنكه اميد داريم كه پروردگارمان ما را در زمره شايستگان درآورد (۸۴)

و خداوند نيز به پاداش اين سخن كه گفتند بوستانهايى كه جويباران از فرودست آن جارى است، نصيبشان مى‏سازد كه جاودانه در آن خواهند بود و اين پاداش نيكوكاران است‏ (۸۵)

و كسانى كه كفرورزيدند و آيات ما را دروغ انگاشتند، دوزخى‏اند (۸۶)

اى مؤمنان چيزهاى پاك و پسنديده‏اى را كه خداوند بر شما روا داشته است، ناروا مشماريد، و از حد مگذريد كه خداوند تجاوزكاران را دوست ندارد (۸۷)

و از آنچه خداوند به شما روزى داده است و پاك و پاكيزه است بخوريد و از خداوندى كه به او ايمان داريد پروا داشته باشيد (۸۸)

خداوند شما را در سوگندهاى بيهوده [و بى‏اختيار] بازخواست نمى‏كند، ولى در سوگندهايى كه [آگاهانه‏] مى‏خوريد [و مى‏شكنيد] مؤاخذه مى‏كند، كفاره [شكستن‏] آن اطعام ده بينواست از ميانگين آنچه به خانواده خود مى‏خورانيد، يا لباس آنان، يا آزاد كردن يك برده، و هركس كه [اينها را] نيابد، بر اوست كه سه روز روزه بگيرد، اين كفاره سوگندهاى شماست كه مى‏خوريد [و مى‏شكنيد]، سوگندهاى خود را حفظ كنيد، خداوند بدين گونه آيات خويش را بر شما روشن مى‏سازد، باشد كه سپاس بگزاريد (۸۹)

اى مؤمنان شراب و قمار و انصاب و ازلام پليد و عمل شيطانى است، از آن پرهيز كنيد باشد كه رستگار شويد (۹۰)

همانا شيطان مى‏خواهد در پرداختن به شراب و قمار، بين شما دشمنى و كينه بيندازد، و شما را از ياد خداوند و از نماز بازدارد، آيا دست‏بردار هستيد؟ (۹۱)

و از خداوند و پيامبر اطاعت كنيد و پروا داشته باشيد، و اگر رويگردان شديد بدانيد كه وظيفه پيامبر ما پيام‏رسانى آشكار است‏ (۹۲)

بر كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، چون تقوا ورزند و ايمان داشته باشند و كارهاى شايسته كنند، سپس همچنان تقوا ورزند و ايمان داشته باشند، و همواره تقوا ورزيده و نيكوكارى كنند، در آنچه در گذشته [خمر] خورده‏اند، گناهى بر آنان نيست، و خداوند نيكوكاران را دوست دارد (۹۳)

اى مؤمنان خداوند شما را به صيدى كه در دسترس و نيزه‏رس شما هست، مى‏آزمايد، تا معلوم بدارد كه چه كسى در نهان از او مى‏ترسد، و هركس كه پس از اين از حد درگذرد، عذابى دردناك [درپيش‏] دارد (۹۴)

اى مؤمنان در حالى كه محرم هستيد شكار را نكشيد و هركس از شما كه عمدا آن را بكشد، بر اوست كه به كيفر اين كار نظير آنچه كشته است از چارپايان، كه دو [داور] عادل از شما به همانندى آن حكم دهند، در حول و حوش كعبه قربانى كند، يا بايد كفاره‏اى بدهد [كه عبارت است از] طعام [شصت‏] بينوا يا برابر با آن [شصت روز] روزه بگيرد، تا كيفر كار [نادرست‏] خود را بچشد، و خداوند از گذشته‏ها گذشته است، ولى هركس كه بازگردد، خداوند از او انتقام مى‏گيرد، و خداوند پيروزمند دادستان است‏ (۹۵)

صيد دريايى و خوردن آن براى شما حلال شده است، تا هم شما و هم كاروانيان [غير محرم‏] از آن برخوردار شويد، و صيد بيابانى مادام كه محرم هستيد، بر شما حرام است، و از خدايى كه به نزد او محشور مى‏شويد پروا داشته باشيد (۹۶)

خداوند [زيارت‏] كعبه را كه بيت‏الحرام است، و نيز ماه‏[هاى‏] حرام را و [رسم‏] قربانيهاى نشاندار و قربانيهاى قلاده‏دار، همه را مايه قوام [دين و دنياى‏] مردم قرار داده است، آرى تا بدانيد خداوند هر چه را كه در آسمانها و زمين است مى‏داند و به هر چيزى آگاه است‏ (۹۷)

بدانيد كه خداوند سخت كيفر و همچنين خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۹۸)

جز پيام‏رسانى چيزى بر عهده پيامبر نيست، و خداوند آنچه آشكار مى‏داريد و آنچه پنهان مى‏داريد، مى‏داند (۹۹)

بگو پليد و پاك برابر نيستند ولو اينكه فراوانى پليد تو را به شگفتى اندازد، اى خردمندان از خداوند پروا كنيد باشد كه رستگار شويد (۱۰۰)

اى مؤمنان از چيزهايى پرس و جو نكنيد كه چون بر شما آشكار شود، شما را اندوهگين كند، و اگر در زمانى كه قرآن نازل مى‏گردد، پرس و جو كنيد، [حكم و تكليف شاق آن‏] بر شما آشكار مى‏گردد، خداوند از گذشته‏ها گذشته است و خدا آمرزگار مهربان است‏ (۱۰۱)

قومى كه پيش از شما بودند، نظير آن [مساله‏] ها را پرسيدند، سپس به همان سبب كافر شدند (۱۰۲)

خداوند نه در مورد بحيره و نه سائبه و نه وصيله، و نه حامى حكمى مقرر نداشته است، ولى كافران بر خداوند دروغ مى‏بندند و بيشترشان تعقل نمى‏كنند (۱۰۳)

و چون به ايشان گفته شود از آنچه خداوند نازل كرده است و از پيامبر پيروى كنيد، گويند آنچه نياكانمان را بر آن يافته‏ايم، براى ما كافى است، حتى اگر نياكانشان چيزى ندانسته و راهى نيافته باشند؟ (۱۰۴)

اى مؤمنان شما مسؤوليت [حفظ و هدايت‏] خودتان را داريد، چون شما راهيافته باشيد، كسى كه به بيراهه رفته باشد، زيانى به شما نمى‏رساند، بازگشت همگى شما به سوى خداوند است، آنگاه شما را از [حقيقت و نتيجه‏] آنچه انجام داده‏ايد، آگاه مى‏سازد (۱۰۵)

اى مؤمنان چون يكى از شما را مرگ فرا رسد، به هنگام وصيت بايد دو تن از عادلان خودتان [مسلمانان‏]، يا اگر در سفر دچار مصيبت مرگ شديد، دو تن از غير خودتان [اهل كتاب‏] شاهد و حاضر باشند، و اگر در حق آنان شك داريد، آنان را نگاه داريد تا بعد از نماز به خداوند سوگند ياد كنند كه ما آن [شهادت يا سوگند خود] را به هيچ قيمتى نمى‏فروشيم، اگر چه به سود خويشاوندمان باشد، و شهادت الهى را پنهان نمى‏كنيم، كه در غير اين صورت از گناهكاران خواهيم بود (۱۰۶)

و اگر معلوم شود كه آنان مرتكب گناه [خيانت‏] شده‏اند، آنگاه دو تن از كسانى كه بر آنان جفا رفته است و از نزديكان [متوفى‏] هستند به جاى آنان قيام كنند، و به خداوند سوگند بخورند كه شهادت ما از شهادت آن دو درست‏تر است و ما از حق تجاوز نمى‏كنيم و در غير اين صورت از ستمكاران خواهيم بود (۱۰۷)

اين نزديكتر است به آنكه شهادت چنانكه بايد و شايد ادا شود، يا شاهدان بترسند كه مبادا سوگندى بعد از سوگند آنان [و بر خلاف آنان‏] به ميان آيد، و از خداوند پروا كنيد و گوش شنوا داشته باشيد و [بدانيد كه‏] خداوند نافرمانان را هدايت نمى‏كند (۱۰۸)

روزى [فرارسد] كه خداوند پيامبران را گرد آورد و بپرسد كه [امتتان‏] چه پاسخى به شما دادند؟ گويند ما علمى [به حقيقت امر] نداريم، تويى كه داناى رازهاى نهانى‏ (۱۰۹)

چنين بود كه خداوند گفت اى عيسى بن مريم نعمتم را بر خود و بر مادرت به يادآور كه تو را به روح‏القدس يارى دادم كه در گهواره [به اعجاز] و در ميانسالى [به وحى‏] با مردم سخن گفتى، و ياد كن كه به تو كتاب و حكمت و تورات و انجيل آموختم، و ياد كن كه به اذن من از گل چيزى به هيئت پرنده مى‏ساختى و در آن مى‏دميدى و آن به اذن من پرنده [اى جاندار] مى‏شد و به اذن من نابيناى مادرزاد و پيس را بهبود مى‏بخشيدى و ياد كن كه مردگان را به اذن من زنده [از گور] بيرون مى‏آوردى، و ياد كن كه چون براى بنى‏اسرائيل معجزاتى آوردى [آسيب و آزار] آنان را از تو بازداشتم، آنگاه كفرپيشگان ايشان مى‏گفتند اين جز جادوى آشكار نيست‏ (۱۱۰)

و چنين بود كه به حواريون الهام كردم كه به من و پيامبرم ايمان آوريد، گفتند ايمان آورديم و گواه باش كه ما فرمانبرداريم‏ (۱۱۱)

و چنين بود كه حواريون گفتند اى عيسى بن مريم آيا پروردگارت مى‏تواند براى ما مائده‏اى از آسمان نازل كند؟ گفت اگر مؤمنيد از خداوند پروا كنيد (۱۱۲)

گفتند مى‏خواهيم از آن بخوريم و دلهايمان آرام گيرد و بدانيم كه به ما راست گفته‏اى و خود از گواهان آن باشيم‏ (۱۱۳)

عيسى بن مريم گفت بار پروردگارا براى ما مائده‏اى از آسمان نازل فرما كه عيدى براى امروزيان و آيندگانمان و معجزه‏اى از تو باشد، و به ما روزى ببخش كه تو بهترين روزى‏دهندگانى‏ (۱۱۴)

خداوند گفت من فرو فرستنده آن بر شما هستم، ولى پس از آن اگر كسى از شما انكارورزد او را به چنان عذابى دچار مى‏سازم كه هيچ‏يك از جهانيان را نكرده باشم‏ (۱۱۵)

و چنين بود كه خداوند گفت اى عيسى بن مريم آيا تو به مردم گفتى كه من و مادرم را همچون دو خدا به جاى خداوند بپرستيد؟ گفت پاكا كه تويى مرا نرسد كه چيزى را كه حد من و حق من نيست گفته باشم، اگر گفته بودم بى‏شك مى‏دانستى كه آنچه در ذات من است مى‏دانى و من آنچه در ذات توست نمى‏دانم، تويى كه داناى رازهاى نهانى‏ (۱۱۶)

به آنان چيزى جز آنچه به من فرمان داده‏اى نگفته‏ام گفته‏ام كه خداوند را كه پروردگار من و پروردگار شماست بپرستيد، و مادام كه در ميان آنان بودم بر آنان شاهد و ناظر بودم و چون روح مرا گرفتى تو خود [ناظر و] نگاهبان آنان بودى و تو بر همه چيز شاهدى‏ (۱۱۷)

اگر آنان را عذاب كنى، بندگان تو هستند، و اگر از آنان درگذرى تو پيروزمند فرزانه‏اى‏ (۱۱۸)

خداوند فرمود امروز روزى است كه راستگويان را راستى و درستى‏شان سود رساند، براى آنان بوستانهايى [بهشتى‏] است كه جويباران از فرودست آن جارى است، و جاودانه در آنند و هم خداوند از آنان خشنود است و هم آنان از خداوند خشنودند، و اين رستگارى بزرگ است‏ (۱۱۹)

فرمانروايى آسمانها و زمين و آنچه در ميان آنهاست، از آن خداوند است، و او بر هر كارى تواناست‏ (۱۲۰)