به نام خداوند رحمتگر مهربان

الم [الف لام ميم‏] (۱)

اين كتابى است كه شك در آن روا نيست [كه‏] راهنماى پرهيزگاران است‏ (۲)

همان كسانى كه به غيب ايمان دارند و نماز را برپا مى‏دارند و از آنچه روزيشان داده‏ايم، انفاق مى‏كنند (۳)

و كسانى كه به آنچه بر تو نازل شده است و آنچه پيش از تو فرود آمده است، ايمان دارند و هم آنان به آخرت ايقان دارند (۴)

اينان از جانب پروردگارشان از هدايتى برخوردارند و هم اينان رستگارانند (۵)

براى كافران يكسان است چه هشدارشان بدهى چه هشدارشان ندهى، ايمان نمى‏آورند (۶)

خداوند بر دلها و بر گوشهايشان مهر نهاده است، و بر ديدگانشان پرده‏اى است و عذابى بزرگ [در پيش‏] دارند (۷)

و كسانى از مردم هستند كه مى‏گويند به خداوند و روز بازپسين ايمان آورده‏ايم، ولى آنان مؤمن نيستند (۸)

مى‏خواهند به خداوند و مؤمنان نيرنگ بزنند، در حالى كه جز به خودشان نيرنگ نمى‏زنند، و نمى‏دانند (۹)

در دلهايشان بيمارى‏اى هست و خداوند بر بيماريشان بيفزايد، و به كيفر دروغى كه مى‏گفتند عذابى دردناك [در پيش‏] دارند (۱۰)

و چون به آنان گفته شود در [اين‏] سرزمين فساد نكنيد، گويند ما كه اهل اصلاحيم‏ (۱۱)

بدانيد كه ايشان اهل فسادند، ولى خود نمى‏دانند (۱۲)

و چون به ايشان گفته شود چنانكه [ساير] مردم ايمان آورده‏اند، شما هم ايمان آوريد، گويند آيا ما هم مانند كم‏خردان ايمان بياوريم؟ بدانيد كه خودشان كم‏خردند، ولى نمى‏دانند (۱۳)

و چون با مؤمنان روبه‏رو شوند، گويند ايمان آورده‏ايم، و چون با پيشوايان خويش تنها شوند، گويند ما با شما هستيم، ما فقط ريشخند مى‏كنيم‏ (۱۴)

خداوند ريشخندشان مى‏كند و در طغيانشان سرگشته مى‏دارد (۱۵)

اينان كسانى هستند كه گمراهى را به بهاى راهيابى خريدند، و سوداى آنان سودى نكرد، و راهياب نشدند (۱۶)

داستان ايشان همچون داستان كسانى است كه آتشى افروختند، و چون پيرامونشان را روشن كرد [بناگاه‏] خداوند نورشان را خاموش كرد، و در تاريكى‏اى كه [چيزى را] نمى‏بينند واگذاشت‏ (۱۷)

ناشنوا و گنگ و نابينا هستند و به راه نمى‏آيند (۱۸)

يا چون [گرفتاران در] بارانى سخت كه از آسمان مى‏بارد و همراه با تاريكى و رعد و برق است از بيم مرگ ناشى از صاعقه‏ها انگشتانشان را در گوشهايشان مى‏كنند، و خداوند بر كافران چيره است‏ (۱۹)

نزديك است كه برق [نور] چشمانشان را بربايد هرگاه كه [برق راهشان را] روشن كند، پيش روند، و چون [راهشان را] تاريك كند، بايستند و خداوند اگر مى‏خواست شنوايى و بيناييشان را از بين مى‏برد چرا كه خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۲۰)

اى مردم پروردگارتان را كه شما و پيشينيانتان را آفريده است، بپرستيد، تا در امان مانيد (۲۱)

آنكه زمين را [همچون‏] زيرانداز و آسمان را [همچون‏] سرپناه شما كرد، و از آسمان آبى فرو فرستاد، آنگاه بدان ميوه‏ها براى روزى شما برآورد، پس آگاهانه براى او همتا نياوريد (۲۲)

و اگر از آنچه بر بنده خويش فرو فرستاده‏ايم، شك داريد، اگر راست مى‏گوييد سوره‏اى همانند آن بياوريد و از ياورانتان در برابر خداوند، يارى بخواهيد (۲۳)

ولى اگر چنين نكرديد كه هرگز نخواهيد كرد از آتشى كه هيزم آن انسان و سنگهاست و براى كافران آماده شده است، بترسيد (۲۴)

و به كسانى كه ايمان آورده‏اند و كارهاى شايسته كرده‏اند، نويد بده كه ايشان را بوستانهايى است كه در فرودست آن جويباران جارى است، هر گاه از ميوه‏هاى آن روزى يابند، گويند اين همان است كه پيشترها از آن بهره‏مند بوديم، و به ايشان همانند آن داده شود، و در آنجا جفتهاى پاكيزه دارند، و هم در آنجا جاويدانند (۲۵)

خداوند پروا ندارد كه به پشه و فراتر [يا فروتر] از آن مثل زند، آنگاه مؤمنان مى‏دانند كه آن [مثل‏] راست و درست است [و] از سوى پروردگارشان است، ولى كافران مى‏گويند خداوند از اين مثل چه مى‏خواهد؟ [بدين‏سان‏] بسيارى را بدان گمراه و بسيارى را راهنمايى مى‏كند، ولى جز نافرمانان كسى را بدان بيراه نمى‏گرداند (۲۶)

كسانى كه پيمان خداوند را پس از بستنش مى‏شكنند، و آنچه خداوند به پيوستن آن فرمان داده است، مى‏گسلند، و در زمين فساد مى‏كنند، اينان زيانكارند (۲۷)

چگونه به خداوند كفرمى‏ورزيد، حال آنكه بى‏جان بوديد و او به شما جان بخشيد، سپس شما را مى‏ميراند و دوباره زنده مى‏كند، آنگاه به سويش بازگردانده مى‏شويد (۲۸)

او كسى است كه آنچه در زمين است همه را براى شما آفريد، سپس به [آفرينش‏] آسمان پرداخت، و هفت آسمان استوار كرد و او به هر چيزى داناست‏ (۲۹)

و چون پروردگارت به فرشتگان گفت من گمارنده جانشينى در زمينم، گفتند آيا كسى را در آن مى‏گمارى كه در آن فساد مى‏كند و خونها مى‏ريزد، حال آنكه ما شاكرانه تو را نيايش مى‏كنيم و تو را به پاكى ياد مى‏كنيم، فرمود من چيزى مى‏دانم كه شما نمى‏دانيد (۳۰)

و همه نامها را به آدم آموخت، سپس آنها را بر فرشتگان عرضه داشت و گفت اگر راست مى‏گوييد به من از نامهاى ايشان خبر دهيد (۳۱)

گفتند پاكا كه تويى، ما دانشى نداريم جز آنچه به ما آموخته‏اى، تو داناى فرزانه‏اى‏ (۳۲)

فرمود اى آدم آنان را از نامهايشان خبر ده، و چون از نامهايشان خبرشان داد، فرمود آيا به شما نگفتم كه من ناپيداى آسمانها و زمين را مى‏دانم‏ (۳۳)

و چون به فرشتگان گفتيم بر آدم سجده بريد، همه سجده بردند جز ابليس كه سركشيد و كبرورزيد و از كافران شد (۳۴)

و گفتيم اى آدم تو و همسرت در بهشت بياراميد و از [نعمتهاى‏] آن از هر جا كه خواستيد به خوشى و فراوانى بخوريد، ولى به اين درخت نزديك نشويد كه از ستمكاران خواهيد بود (۳۵)

سپس شيطان آنان را به لغزش كشانيد و از جايى كه بودند آواره كرد، و گفتيم پايين رويد برخى دشمن يكديگر و در روى زمين تا وقت معين آرامشگاه و بهره‏مندى داريد (۳۶)

آنگاه آدم كلماتى از پروردگارش فراگرفت و [خداوند] از او درگذشت، چه او توبه‏پذير مهربان است‏ (۳۷)

گفتيم همه از آن [بهشت‏] پايين رويد، آنگاه اگر رهنمودى از من براى شما آمد، كسانى كه از رهنمودم پيروى كنند، بيمى برايشان نيست و اندوهگين نگردند (۳۸)

و كسانى كه كفرورزيدند و آيات ما را دروغ انگاشتند، دوزخى‏اند و جاودانه در آنند (۳۹)

اى بنى‏اسرائيل نعمتم را كه بر شما ارزانى داشتم ياد كنيد و به پيمان من وفا كنيد تا به پيمان خود با شما وفا كنم و تنها از من بترسيد (۴۰)

و به آنچه همخوان كتاب شما نازل كرده‏ام ايمان بياوريد و نخستين منكر آن نباشيد، و آيات مرا به بهاى ناچيز نفروشيد و تنها از من پروا كنيد (۴۱)

و حق را به باطل مياميزيد و ديده و دانسته حق را پنهان نكنيد (۴۲)

و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و با نمازگزاران نماز كنيد (۴۳)

آيا مردم را به نيكى فرمان مى‏دهيد و خودتان را فراموش مى‏كنيد؟ حال آنكه كتاب [تورات‏] مى‏خوانيد، مگر نمى‏انديشيد؟ (۴۴)

از صبر [روزه‏] و نماز يارى بجوييد و آن [نماز] جز بر فروتنان گران مى‏آيد (۴۵)

كسانى كه يقين دارند به لقاى پروردگارشان مى‏رسند و بازگردنده به سوى او هستند (۴۶)

اى بنى‏اسرائيل نعمتم را كه بر شما ارزانى داشتم و اينكه شما را بر جهانيان [هم زمانتان‏] برترى بخشيدم، ياد كنيد (۴۷)

و از روزى بترسيد كه كسى به داد كسى نرسد و از كسى شفاعتى پذيرفته نشود و بدل و بلاگردانى گرفته نشود و يارى نيابند (۴۸)

و ياد كنيد كه شما را از آل فرعون رهانيديم كه عذابى سخت را به شما مى‏چشانيدند، پسرانتان را مى‏كشتند و دخترانتان را [براى كنيزى‏] زنده نگاه مى‏داشتند، و در آن آزمونى بزرگ از سوى پروردگارتان بود (۴۹)

و ياد كنيد كه دريا را براى شما شكافتيم و شما را رهانيديم و آل فرعون را غرق كرديم و شما نظاره مى‏كرديد (۵۰)

و ياد كنيد كه با موسى چهل شب وعده گذاشته بوديم، آنگاه شما در غياب او گوساله را به پرستش گرفتيد و شما ستمكار بوديد (۵۱)

آنگاه پس از آن از شما درگذشتيم تا سپاس بگزاريد (۵۲)

و ياد كنيد كه به موسى كتاب آسمانى و فرقان داديم تا به راه آييد (۵۳)

و ياد كنيد كه موسى به قومش گفت اى قوم من، شما با گوساله‏پرستى بر خودتان ستم كرده‏ايد، اينك به درگاه آفريدگارتان توبه كنيد و خودتان را بكشيد، كه اين در نزد آفريدگارتان براى شما بهتر است، آنگاه [كه چنين كرديد، خداوند] از شما درگذشت، چرا كه او توبه‏پذير مهربان است‏ (۵۴)

و ياد كنيد كه گفتيد اى موسى ما [سخن‏] تو را باور نمى‏كنيم مگر آنكه خداوند را آشكارا ببينيم، آنگاه [به چشم خود] ديديد كه صاعقه بر شما فرود آمد (۵۵)

آنگاه پس از مردنتان، شما را [ديگر بار] زنده كرديم، تا سپاس بگزاريد (۵۶)

و ابر را سايبان شما گردانديم و برايتان من و سلوى فرو فرستاديم [و گفتيم‏] از روزى پاكيزه‏اى كه به شما بخشيده‏ايم بخوريد، و بر ما ستم نكردند، بلكه بر خويشتن ستم مى‏كردند (۵۷)

و ياد كنيد كه گفتيم به اين شهر درآييد و هر گونه كه خواستيد به خوشى و فراوانى از [نعمتهاى‏] آن بخوريد و از آن دروازه فروتنانه وارد شويد [و براى عذرخواهى‏] حطه بگوييد، تا گناهان شما را ببخشيم، و پاداش نيكوكاران را خواهيم افزود (۵۸)

آنگاه ستمكاران سخن را به چيزى جز آنچه به آنان گفته شده بود، تبديل كردند، پس بر سر ستمكاران به كيفر نافرمانيشان عذابى از آسمان فرو فرستاديم‏ (۵۹)

و چون موسى براى قومش در طلب آب برآمد، به او گفتيم با عصايت به آن سنگ بزن، آنگاه از آن دوازده چشمه شكافت و هر گروهى [از اسباط] آبشخور خود را شناختند، [گفتيم‏] از روزى خداوند بخوريد و بياشاميد، و در اين سرزمين فتنه و فساد برپا نكنيد (۶۰)

و چنين بود كه گفتيد اى موسى هرگز تاب تحمل يك خوراك تنها را نداريم، پس از پروردگارت بخواه كه براى ما از آنچه زمين مى‏روياند از [جمله‏] سبزى، و خيار، و سير و عدس و پياز برآورد [موسى‏] گفت آيا چيزى را كه پست‏تر است جانشين چيزى مى‏كنيد كه بهتر است؟ به شهرى درآييد كه [در آنجا] آنچه خواستيد فراهم است، و دچار خوارى و نادارى شدند و سزاوار خشم خداوندى گرديدند، چرا كه آيات الهى را انكار مى‏كردند و پيامبران را به ناحق مى‏كشتند، اين از آن روى بود كه سركشى مى‏كردند و از حد در مى‏گذشتند (۶۱)

از مؤمنان و يهوديان و مسيحيان و صابئين، هر كس كه به خداوند و روز بازپسين ايمان آورده و نيكوكارى كرده باشد، پاداششان نزد خداوند [محفوظ] است و نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۶۲)

و ياد كنيد كه از شما پيمان گرفتيم و [كوه‏] طور را بر فراز شما برافراشتيم [و گفتيم‏] آنچه به شما داده‏ايم به جد و جهد بگيريد و آنچه در آن هست به خاطر بسپاريد باشد كه پروا كنيد (۶۳)

آنگاه، پس از آن روى گردانديد، و اگر بخشش و رحمت الهى در حق شما نبود، از زيانكاران مى‏شديد (۶۴)

كسانى از خودتان را كه در سبت شنبه بى‏روشى كردند خوب مى‏شناسيد، كه به ايشان گفتيم بوزينگان مطرود باشيد (۶۵)

و اين [پديده‏] را مايه عبرت مردم حال و آينده و پندآموز پرهيزگاران ساختيم‏ (۶۶)

و چون موسى به قومش گفت خداوند به شما دستور مى‏دهد كه ماده‏گاوى بكشيد، گفتند آيا ما را ريشخند مى‏كنى؟ گفت پناه بر خدا مى‏برم كه [مبادا] از نادانان باشم‏ (۶۷)

گفتند از پروردگارت براى ما بخواه كه چون و چند آن گاو را بر ما روشن كند، گفت مى‏فرمايد آن گاوى است نه پير و نه جوان، ميانسال بينابين، پس آنچه دستور يافته‏ايد انجام دهيد (۶۸)

گفتند از پروردگارت بخواه براى ما روشن كند كه رنگ آن چيست، گفت مى‏فرمايد آن گاوى است رنگش زرد روشن كه بينندگان را شاد مى‏كند (۶۹)

گفتند از پروردگارت بخواه كه براى ما روشن كند كه آن چگونه است [چون و چند] گاو بر ما مشتبه شده است و ما اگر خدا بخواهد راهياب خواهيم شد (۷۰)

گفت مى‏فرمايد آن گاوى است كه نه رام [و كارى‏] است كه زمين را شيار كند و نه كشتزار را آبيارى كند، تندرست و يكرنگ گفتند اينك سخن درست آوردى سپس آن را كشتند و نزديك بود كه اين كار را نكنند (۷۱)

و ياد كنيد كه چون كسى را كشتيد و درباره او به ستيزه پرداختيد [و به گردن همديگر انداختيد] و خداوند آشكاركننده چيزى است كه پنهان مى‏ساختيد (۷۲)

آنگاه گفتيم بخشى از بدن گاو را به او [بدن آن كشته‏] بزنيد [تا زنده شود] و خداوند اين چنين مردگان را زنده مى‏كند و معجزات خويش را به شما مى‏نماياند تا بينديشيد (۷۳)

سپس دلهايتان پس از آن سخت شد، همانند سنگ، يا از آن سخت‏تر، چرا كه بعضى از سنگهاست كه از آنها جويباران مى‏شكافد و بعضى از آنهاست كه مى‏شكند و آب از آنها بيرون مى‏آيد و بعضى از آنهاست كه از خشيت الهى [از كوه‏] فرو مى‏افتد و خدا از آنچه مى‏كنيد غافل نيست‏ (۷۴)

[اى مؤمنان‏] آيا اميد داريد كه [يهوديان‏] به [حقانيت‏] شما ايمان آورند، و حال آنكه گروهى از آنان كلام الهى را مى‏شنيدند و پس از آنكه آن را در مى‏يافتند آگاهانه دگرگونش مى‏ساختند (۷۵)

و چون با مؤمنان روبه‏رو شوند گويند ايمان آورده‏ايم و چون با همديگر تنها شوند گويند آيا آنچه خدا بر شما آشكار كرده است، با آنان درميان مى‏گذاريد، تا در پيشگاه خداوند با آن بر شما حجت آورند، مگر انديشه نمى‏كنيد؟ (۷۶)

آيا نمى‏دانند كه خداوند آنچه پنهان و آنچه آشكار مى‏دارند مى‏داند؟ (۷۷)

و از آنان بى‏سوادانى هستند كه كتاب آسمانى [تورات‏] را جز طوطى‏وار [و لقلقه زبان‏] نمى‏دانند و جز پندار نمى‏بافند (۷۸)

پس واى بر كسانى كه [اينگونه‏] كتاب را به دست خويش مى‏نويسند و سپس براى آنكه آن را به بهاى ناچيزى بفروشند مى‏گويند اين از نزد خداوند است، واى بر آنان از آنچه به دست خويش نوشته‏اند و واى بر آنان از آنچه به دست مى‏آورند (۷۹)

و گويند آتش دوزخ جز چند روز اندكشمار به ما نمى‏رسد، بگو آيا از خدا پيمان گرفته‏ايد -كه البته خداوند خلف وعده نخواهد كرديا چيزى را كه نمى‏دانيد به خدا نسبت مى‏دهيد؟ (۸۰)

آرى كسانى كه بدى كنند و گناهشان بر آنان چيره شود، دوزخى‏اند و در آن جاودانه مى‏مانند (۸۱)

و كسانى كه ايمان آورده‏اند و كارهاى شايسته كرده‏اند، بهشتى‏اند و جاودانه در آن ماندگاراند (۸۲)

و ياد كنيد كه از بنى‏اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداوند را نپرستيد و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و بينوايان نيكى كنيد و با مردم به زبان خوش سخن بگوييد و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد، سپس جز اندكى از شما [بقيه‏] سر برتافته و رويگردان شديد (۸۳)

و ياد كنيد كه از شما پيمان گرفتيم كه خون يكديگر را نريزيد و يكديگر را از خانه و كاشانه نرانيد، آنگاه ديده و دانسته گردن نهاديد (۸۴)

[ولى‏] باز همين شما هستيد كه همديگر را مى‏كشيد و گروهى از خودتان را از خانه و كاشانه‏شان مى‏رانيد و به گناه و ستمگرى در برابر آنان همدست مى‏شويد و چون كسانى از شما اسير مى‏شوند آنان را [بر وفق حكم تورات‏] باز مى‏خريد، حال آنكه راندن [و كشتن‏] آنان بر شما حرام است آيا به بخشى از كتاب [در باب بازخريد اسيران‏] ايمان مى‏آوريد، و به بخشى ديگر [در باب تحريم كشتار] ايمان نمى‏آوريد؟ كيفر كسى كه چنين كند چيست جز خفت و خوارى در زندگانى دنيا و در روز قيامت ايشان را به سخت‏ترين عذابها بازبرند و خدا از آنچه مى‏كنيد غافل نيست‏ (۸۵)

اينان كسانى هستند كه زندگانى دنيا را به بهاى آخرت خريدند، از اين روى عذاب آنها كاسته نشود و يارى نبينند (۸۶)

به موسى كتاب آسمانى داديم و از پى او پيامبران فرستاديم، و معجزات آشكارى به عيسى بن مريم بخشيديم و او را به روح القدس يارى داديم، پس چرا هرگاه كه پيامبرى احكامى بر خلاف دلخواه شما برايتان آورد، سركشى كرديد و گروهى را دروغگو انگاشتيد و گروهى را كشتيد؟ (۸۷)

و گفتند دلهاى ما در پوشش است، [چنين نيست‏] بلكه خداوند به كيفر كفرشان ايشان را لعنت كرده است، از اين روى اندكى ايمان مى‏آورند (۸۸)

و آنگاه كه كتابى از سوى خداوند براى آنان آمد كه همخوان با كتابشان بود، با آنكه پيش از آن در برابر كافران [از فرارسيدن پيامبر اسلام و قرآن‏] يارى مى‏جستند، چون آنچه [از پيش‏] مى‏شناختند به نزدشان آمد، آن را انكار كردند، لعنت الهى بر كافران است‏ (۸۹)

بدا بدانچه به جان خريدند كه آنچه خدا فرستاده بود از اين رشك كه [چرا] خداوند فضل خويش را بر هر كس از بندگانش كه بخواهد ارزانى مى‏دارد، انكار كردند، پس سزاوار خشم اندر خشم شدند و كافران عذابى خفت‏بار [در پيش‏] دارند (۹۰)

و چون به ايشان گفته شود به آنچه خداوند فروفرستاده است [قرآن‏] ايمان آوريد، گويند به آنچه بر [پيامبر] خودمان نازل شده است ايمان مى‏آوريم، و آنچه جز آن است، انكار مى‏كنند، حال آنكه آن [كتاب‏] حق و همخوان كتاب آنهاست بگو اگر مؤمنيد پس چرا پيامبران الهى را در گذشته مى‏كشتيد؟ (۹۱)

و موسى آن معجزات روشن را براى شما آورد، سپس در غياب او شما بيدادگرانه گوساله‏پرستى كرديد (۹۲)

و ياد كنيد كه از شما پيمان گرفتيم و [كوه‏] طور را برفراز شما برافراشتيم [و گفتيم‏] آنچه به شما داده‏ايم، به جد و جهد بگيريد و گوش شنوا داشته باشيد، گفتند شنيديم و [در دل گفتند] سرپيچيديم [و نشنيده گرفتيم‏] و بر اثر كفرشان مهر گوساله در دلشان سرشته شد، بگو اگر مؤمن باشيد چه بد است آنچه "ايمان" شما به آن فرمان مى‏دهد (۹۳)

بگو اگر راست مى‏گوييد كه به حكم الهى سراى آخرت از ميان همه مردم ويژه شماست، آرزوى مرگ كنيد (۹۴)

و به خاطر كارهايى كه كرده‏اند هرگز آن را آرزو نخواهند كرد، و خداوند به [احوال‏] ستمگران داناست‏ (۹۵)

و آنان را آزمندترين مردم -و نيز مشركانبه زندگانى دنيا مى‏يابى، هر يك از آنان خوش دارد كه كاش هزار سال عمر دهندش، ولى اين عمر يافتن، دور دارنده او از عذاب نيست، و خداوند به آنچه مى‏كنند بيناست‏ (۹۶)

بگو هر كس دشمن جبرئيل باشد [بداند] كه جبرئيل آن را به دستور الهى بر دل تو نازل كرده است و آن همخوان كتابهايى است كه پيشاپيش آن است و راهنما و مژده‏بخش مؤمنان است‏ (۹۷)

كسى كه دشمن خداوند و فرشتگان او و پيامبرانش و جبرئيل و ميكائيل باشد [كافر است‏] و خداوند دشمن كافران است‏ (۹۸)

و بر تو آيات روشنگرى فرو فرستاده‏ايم، و جز نافرمانان كسى به آنها انكار نمى‏ورزد (۹۹)

چرا هر گاه پيمانى بستند گروهى از آنان آن را شكستند، آرى بيشتر آنان ايمان ندارند (۱۰۰)

و چون پيامبرى از سوى خداوند به نزد ايشان آمد كه گواهى‏دهنده بر [حقانيت‏] كتابشان بود، گروهى از اهل كتاب، كتاب الهى را به پشت سر افكندند، گويى [حقيقت را] نمى‏دانند (۱۰۱)

و از آنچه شياطين در روزگار فرمانروايى سليمان مى‏خواندند، پيروى كردند و سليمان [به سحر نپرداخت و] كفر نورزيد، ولى شياطين كفرورزيدند آنان به مردم سحر مى‏آموختند و نيز آنچه بر دو فرشته هاروت و ماروت در بابل نازل شده بود اين دو به هيچ كس چيزى نمى‏آموختند مگر آنكه مى‏گفتند ما مايه آزمونيم [با به كار بستن سحر] كافر مشو اما [مردمان‏] از آنها چيزى مى‏آموختند كه با آن بين مرد و زنش جدايى افكنند، و البته به كسى زيان رسان نبودند مگر به اذن الهى، و چيزى مى‏آموختند كه به ايشان زيان مى‏رساند و سودى برايشان نداشت، و به خوبى مى‏دانستند كه هر كس خريدار آن باشد در آخرت بهره‏اى ندارد و اگر مى‏دانستند بد چيزى را به جان خريده بودند (۱۰۲)

هر گاه ايمان آورده و پارسايى ورزيده بودند، -اگر مى‏دانستندپاداش الهى بهتر بود (۱۰۳)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد نگوييد "راعنا" و بگوييد "انظرنا" و گوش شنوا داشته باشيد و كافران عذابى دردناك [در پيش‏] دارند (۱۰۴)

كسانى از اهل كتاب كه كفرورزيده‏اند و همچنين مشركان خوش ندارند كه از سوى پروردگارتان خيرى بر شما نازل گردد، حال آنكه خداوند هر كس را بخواهد مشمول رحمت خويش مى‏گرداند، و خداوند داراى بخشش بيكران است‏ (۱۰۵)

هر آيه‏اى را كه نسخ كنيم يا فروگذاريم، بهتر از آن يا همانندش را در ميان آوريم، آيا نمى‏دانى كه خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۱۰۶)

آيا نمى‏دانى كه فرمانروايى آسمانها و زمين از آن خداوند است و شما را جز خداوند، سرور و ياورى نيست؟ (۱۰۷)

گويى مى‏خواهيد از پيامبرتان درخواستهايى بكنيد، همچنانكه پيشترها از موسى درخواست شد؟ و حال آنكه هر كس كفر را جانشين ايمان سازد، به راستى كه از راه راست بيراه شده است‏ (۱۰۸)

بسيارى از اهل كتاب، با آنكه حق برايشان آشكار شده است، به انگيزه رشكى كه در دل دارند، خوش دارند كه شما را پس از ايمانتان كافر گردانند بگذاريد و بگذريد تا خداوند فرمان خويش را به ميان آورد، آرى خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۱۰۹)

و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و هر خيرى پيشاپيش براى [ذخيره آخرت‏] خويش بفرستيد [پاداش‏] آن را نزد خداوند خواهيد يافت، خداوند به آنچه مى‏كنيد بيناست‏ (۱۱۰)

و گفتند هيچ كس به بهشت نمى‏رود مگر آنكه يهودى يا مسيحى باشد، اين [از] آرزوهاى آنان است، بگو اگر راست مى‏گوييد برهانتان را بياوريد (۱۱۱)

حق اين است كه هر كس روى دل به سوى خدا نهد و نيكوكار باشد پاداشش نزد پروردگارش [محفوظ] است و نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۱۱۲)

يهوديان گفتند كه مسيحيان بر حق نيستند، و مسيحيان گفتند يهوديان بر حق نيستند، حال آنكه كتاب آسمانى را مى‏خوانند، كسانى هم كه هيچ چيز نمى‏دانند سخنى همانند سخن ايشان گفتند، سرانجام خداوند در روز قيامت، در آنچه اختلاف داشتند بى‏نشان داورى خواهد كرد (۱۱۳)

و كيست ستمكارتر از كسى كه نگذارد نام خداوند در مساجد ياد شود، و در ويرانى آن بكوشد، آنان را نسزد جز اينكه ترسان -لرزان پا به درون آنها بگذارند، در دنيا خفت و خوارى و در آخرت عذابى عظيم دارند (۱۱۴)

مشرق و مغرب خداى راست، پس به هرجا روى آوريد، رو به سوى خداوند است، بى‏گمان خدا گشايشگر داناست‏ (۱۱۵)

و گفتند خداوند فرزندى برگزيده است، او منزه است، بلكه هر آنچه در آسمانها و زمين است از آن اوست و همه سر به راه او هستند (۱۱۶)

نو پديدآورنده آسمانها و زمين است، و چون به كارى اراده كند، فقط مى‏گويد موجود شو و بى‏درنگ موجود مى‏شود (۱۱۷)

نادانان گفتند چرا خداوند با ما [بى‏واسطه‏] سخن نمى‏گويد، يا چرا معجزه‏اى براى ما نازل نمى‏شود كسانى كه پيش از اينان بودند نيز مانند سخن ايشان را گفتند، دل و درونشان همانند است، و ما آيات خود را براى مردمى كه اهل يقين هستند، روشن ساخته‏ايم‏ (۱۱۸)

ما تو را به حق مژده‏بخش و هشداردهنده فرستاده‏ايم و با تو درباره دوزخيان چون و چرا نكنند (۱۱۹)

و يهوديان و مسيحيان هرگز از تو خشنود نخواهند شد مگر آنكه از آيين آنها پيروى كنى، بگو هدايت هدايت الهى است، و اگر پس از دانشى كه بر تو [فرود] آمده است، از خواسته‏هاى آنان پيروى كنى، در برابر خداوند يار و ياورى ندارى‏ (۱۲۰)

كسانى كه به آنان كتاب داده‏ايم [و] آن را چنانكه بايد و شايد مى‏خوانند، آنانند كه به آن ايمان مى‏آورند و كسانى كه آن را انكار مى‏كنند، زيانكارند (۱۲۱)

اى بنى‏اسرائيل نعمتم را كه بر شما ارزانى داشتم و اينكه شما را بر جهانيان [هم زمانتان‏] برترى بخشيدم، ياد كنيد (۱۲۲)

و از روزى بترسيد كه كسى به داد كسى نرسد و از كسى بدل و بلاگردانى پذيرفته نشود و شفاعتى به حال او سود ندهد و يارى نيابند (۱۲۳)

و چون ابراهيم را پروردگارش به شعائرى چند آزمود [و آموزش داد] و او آنها را به انجام رساند، فرمود من تو را پيشواى مردم مى‏گمارم گفت و از زاد و رود من [چه كسى را مى‏گمارى؟] فرمود عهد من به ستمكاران [مشركان‏] نمى‏رسد (۱۲۴)

و ياد كنيد كه خانه [كعبه‏] را بازگشتگاه و حرم امن مردم قرار داديم و [گفتيم‏] از مقام ابراهيم نمازگاهى بسازيد و به ابراهيم و اسماعيل سفارش كرديم كه خانه‏ام را براى غريبان [مسافران‏] و مقيمان و نمازگزاران پاكيزه گردانيد (۱۲۵)

و چون ابراهيم گفت پروردگارا اينجا را شهرى امن بگردان و از اهلش هركس را كه به خداوند و روز بازپسين ايمان دارد از فرآورده‏ها روزى ببخش، فرمود و هركس كه كفرورزد، اندكى بهره‏مندش گردانم سپس دچار عذاب دوزخش سازم و چه بد سرانجامى است‏ (۱۲۶)

و چون ابراهيم و اسماعيل پايه‏هاى خانه [كعبه‏] را برآوردند [گفتند] پروردگارا از ما بپذير كه تويى شنواى دانا (۱۲۷)

پروردگارا ما را فرمانبردار خويش بگردان و از زاد و رود ما امتى فرمانبردار خويش پديد آور و مناسك ما را به ما بنما، و از ما درگذر كه تويى توبه‏پذير مهربان‏ (۱۲۸)

پروردگارا و از ايشان در ميانشان پيامبرى برانگيز كه آيات تو را بر آنان بخواند و به آنان كتاب آسمانى و حكمت بياموزد و پاكدلشان سازد كه تويى پيروزمند فرزان‏ (۱۲۹)

و كيست كه از آيين ابراهيم روى برتابد، مگر كسى كه سبك‏سر باشد، و ما او را در دنيا برگزيده‏ايم و همو در آخرت از شايستگان است‏ (۱۳۰)

چون پروردگارش به او گفت فرمانبر باش، گفت فرمانبر پروردگار جهانيانم‏ (۱۳۱)

و ابراهيم و يعقوب پسرانشان را به آن سفارش كردند كه اى فرزندان من خداوند اين دين را براى شما برگزيده است، مبادا كه جز به فرمانبردارى، [از جهان‏] درگذريد (۱۳۲)

مگر شما شاهد بوديد كه چون مرگ يعقوب فرارسيد به پسرانش گفت پس از [درگذشت‏] من چه مى‏پرستيد؟ گفتند خداى تو را و خداى نياكانت ابراهيم و اسماعيل و اسحاق را كه خداى يگانه است مى‏پرستيم و ما فرمانبردار او هستيم‏ (۱۳۳)

اين امتى است كه درگذشته است، از اوست آنچه كرده است و از شماست آنچه كرده‏ايد، و با شما چون و چرا نكنند كه آنان چه كرده‏اند (۱۳۴)

و گفتند يهودى يا مسيحى باشيد تا رستگار شويد، بگو چنين نيست، بلكه [رستگارى در] آيين ابراهيم پاكدين است كه از مشركان نبود (۱۳۵)

بگو به خداوند و آنچه بر ما و آنچه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل شده و آنچه به موسى و عيسى و آنچه به پيامبران از سوى پروردگارشان داده شده، ايمان آورده‏ايم، و بين هيچ‏يك از آنان فرق نمى‏گذاريم و ما فرمانبردار او هستيم‏ (۱۳۶)

پس اگر به آنچه شما ايمان آورده‏ايد، ايمان آوردند، راهياب شده‏اند و اگر روى برتافتند، بى‏شك در ستيزاند، خداوند، ياور تو در برابر آنان بس است، و او شنواى داناست‏ (۱۳۷)

اين نگارگرى الهى است، و چه كسى خوش نگارتر از خداوند است و ما پرستندگان او هستيم‏ (۱۳۸)

بگو آيا درباره خداوند با ما محاجه مى‏كنيد حال آنكه او پروردگار ما و پروردگار شماست و ماييم و كردار خويش و شماييد و كردار خويش، و ما براى او اخلاص مى‏ورزيم‏ (۱۳۹)

يا بر آنيد كه ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط يهودى يا مسيحى بوده‏اند؟ بگو شما داناتريد يا خداوند؟ و كيست ستمكارتر از كسى كه شهادتى را كه از جانب خداوند بر او مقرر گرديده است، پنهان دارد؟ و خداوند از آنچه مى‏كنيد غافل نيست‏ (۱۴۰)

اين امتى است كه در گذشته است، از اوست آنچه كرده است و از شماست آنچه كرده‏ايد، و با شما چون و چرا نكنند كه آنان چه كرده‏اند (۱۴۱)

گروهى از كم‏خردان از اين مردم هستند كه به زودى خواهند گفت چه چيز آنان را از قبله‏اى كه بر آن بودند، بازگرداند؟ بگو مشرق و مغرب خداى راست، و هركس را كه بخواهد به راه راست رهنمون مى‏گردد (۱۴۲)

و بدين‏سان شما را گروهى بهينه گردانديم تا گواهان مردم باشيد و پيامبر بر شما گواه باشد، و قبله‏اى را كه بر آن بودى برنگردانديم مگر از آن روى كه كسى را كه پيروى از پيامبر مى‏كند از كسى كه از عقيده‏اش بازمى‏گردد، بازشناسانيم، و آن [پيروى‏] جز بر كسانى كه خداوند هدايتشان كرده است، گران مى‏آيد، و خداوند هرگز ايمان شما را ضايع نمى‏گرداند، به راستى كه خداوند با مردم رئوف و مهربان است‏ (۱۴۳)

آرى رويكرد تو را به آسمان مى‏بينيم، اينك روى تو را به قبله‏اى كه از آن خشنود هستى مى‏گردانيم، پس روى به سوى مسجدالحرام آور، و هرجا كه هستيد رويتان را بدان سو كنيد، و اهل كتاب مى‏دانند كه آن حقى است از جانب پروردگارشان، و خدا از آنچه مى‏كنند غافل نيست‏ (۱۴۴)

و اگر هر معجزه‏اى براى اهل كتاب بياورى، از قبله تو پيروى نخواهند كرد، و تو [نيز] پيرو قبله‏شان نيستى، و آنان پيرو قبله همديگر هم نيستند، و اگر پس از دانشى كه بر تو فرود آمده است، از خواسته‏هاى آنان پيروى كنى، آنگاه از ستمكاران خواهى بود (۱۴۵)

اهل كتاب او را مى‏شناسند به همان گونه كه فرزندانشان را مى‏شناسند البته گروهى از آنان ديده و دانسته حق را پنهان مى‏دارند (۱۴۶)

حق از سوى پروردگارت [نازل شده‏] است، هرگز از دودلان مباش‏ (۱۴۷)

و هر يك را جهتى است [براى قبله‏] كه خداوند روى‏آورشان گردانده است، به انجام خيرات بشتابيد، و هر جا كه باشيد خداوند همگى شما را [در آخرت‏] باز مى‏آورد، چرا كه خدا بر هر كارى تواناست‏ (۱۴۸)

و از هر جا كه بيرون شدى روى به سوى مسجدالحرام آور و آن حق است و از جانب پروردگار توست، و خداوند از آنچه مى‏كنيد غافل نيست‏ (۱۴۹)

و از هر جا كه بيرون شدى روى به سوى مسجدالحرام آور و هر جا كه بوديد روى به سوى آن آوريد، تا مردم از شما بهانه‏اى نداشته باشند، مگر ستمگران، كه از آنان نترسيد و از من بترسيد و [چنين مقرر داشتم‏] تا نعمتم را بر شما تمام گردانم و باشد كه راهياب شويد (۱۵۰)

همچنانكه پيامبرى از خودتان به ميان شما فرستادم تا آيات ما را بر شما بخواند و پاكدلتان بگرداند و به شما كتاب و حكمت بياموزد و آنچه نمى‏دانستيد به شما آموزش دهد (۱۵۱)

پس مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و مرا سپاس بگزاريد و با من ناسپاسى نكنيد (۱۵۲)

اى مؤمنان از صبر و نمازى يارى بجوييد كه خدا با صابران است‏ (۱۵۳)

و كسانى را كه در راه خدا كشته مى‏شوند، مرده نخوانيد، بلكه زنده‏اند ولى شما نمى‏دانيد (۱۵۴)

و همواره شما را به نوعى از ترس و گرسنگى و زيان مالى و جانى و كمبود محصول مى‏آزماييم و صابران را نويد بده‏ (۱۵۵)

كسانى كه چون مصيبتى به آنان رسد گويند انا لله و انا اليه راجعون [ما از خداييم و به خدا باز مى‏گرديم‏] (۱۵۶)

بر اينان درود پروردگارشان و رحمت او باد و اينانند كه رهيافته‏اند (۱۵۷)

صفا و مروه از شعائر الهى است، چون كسى حج يا عمره بگزارد بر او گناهى نيست كه بين آن دو را بپيمايد و هركس به دلخواه كار خيرى بجا آورد همانا خداوند قدردان و داناست‏ (۱۵۸)

كسانى كه آيات روشن و رهنمودهايى را كه نازل كرده‏ايم، بعد از آنكه در كتاب براى مردم بيان كرده‏ايم، پنهان مى‏دارند، خداوند و لعنت‏گران بر آنان لعنت مى‏فرستند (۱۵۹)

مگر كسانى كه توبه كنند و به صلاح بازآيند و [پنهان داشته‏ها را] آشكار كنند كه از آنان در مى‏گذرم و من توبه‏پذير مهربانم‏ (۱۶۰)

كسانى كه كفرورزيده‏اند و در كفر مرده‏اند، لعنت خداوند و فرشتگان و مردم جملگى بر آنان است‏ (۱۶۱)

جاودانه در دوزخ‏اند و از عذابشان كاسته نمى‏شود، و به آنان مهلت ندهند (۱۶۲)

و خداى شما خداى يگانه است كه خدايى جز او نيست و رحمان و رحيم است‏ (۱۶۳)

آرى در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و در كشتى‏اى كه براى بهره‏ورى مردم در دريا روان است، و آبى كه خداوند از آسمان فرو فرستاده است و بدان زمين را پس از پژمردنش زنده داشته و جانورانى كه در آن پراكنده است، و در گردش بادها و در ابرى كه بين آسمان و زمين آرميده است، براى مردمى كه مى‏انديشند، شگفتيهاست‏ (۱۶۴)

كسانى از مردم هستند كه همتايانى براى خداوند قائل مى‏شوند و آنها را همچون خدا دوست مى‏دارند، حال آنكه مؤمنان خداوند را دوست‏تر دارند، و اگر ستمكاران [ مشركان‏] به هنگامى كه عذاب [روز قيامت‏] را مشاهده كنند، بدانند كه هر قدرتى از آن خداوند است و خداوند سخت كيفر است [پشيمان مى‏شوند و به حقيقت پى مى‏برند] (۱۶۵)

آنگاه كه پيشوايان [گمراه‏] از پيروان تبرى جويند و عذاب را مشاهده كنند و پيوندشان گسسته شود (۱۶۶)

و پيروان گويند كاش براى ما بازگشتى بود، تا همان گونه كه آنان اكنون از ما تبرى جستند، ما نيز از آنان تبرى مى‏جستيم، بدين‏سان خداوند كردارشان را همچون مايه حسرت بديشان مى‏نماياند، و از آتش دوزخ بيرون آمدنى نيستند (۱۶۷)

اى مردم از آنچه در زمين حلال و پاكيزه است بخوريد و از گامهاى شيطان پيروى نكنيد چرا كه او دشمن آشكار شماست‏ (۱۶۸)

او شما را به بدى و ناشايستى وامى دارد و بر آن مى‏دارد كه آنچه نمى‏دانيد به خداوند نسبت دهيد (۱۶۹)

و چون به ايشان گفته شود از آنچه خداوند نازل كرده است پيروى كنيد، گويند خير، ما از آنچه نياكانمان را بر آن يافته‏ايم پيروى مى‏كنيم آيا اگر نياكانشان چيزى نينديشيده و راهى نيافته باشند [باز هم از آنان پيروى مى‏كنند؟] (۱۷۰)

داستان كافران همانند داستان كسى است كه جانورى را كه جز بانگ و ندايى نمى‏شنود، آواز مى‏دهد، كر و گنگ و نابينا هستند و از اين روى نمى‏انديشند (۱۷۱)

اى مؤمنان از پاكيزه‏هاى آنچه روزيتان كرده‏ايم بخوريد، و اگر تنها خداى را مى‏پرستيد او را سپاس بگزاريد (۱۷۲)

[بدانيد كه خداوند] بر شما مردار و خون و گوشت خوك و آنچه نامى جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، حرام كرده است، اما اگر كسى درمانده شود، و تجاوز كار و زياده‏خواه نباشد [و از آنها بخورد] گناهى بر او نيست، چرا كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۱۷۳)

كسانى كه بخشى از كتاب فرو فرستاده خداوند را پنهان مى‏دارند و آن را به بهاى ناچيز مى‏فروشند، جز آتش در درون خويش نمى‏انبارند و خداوند روز قيامت با آنان سخن نخواهد گفت، و پاكيزه‏شان نمى‏دارد و عذابى دردناك [در پيش‏] دارند (۱۷۴)

اينان كسانى هستند كه گمراهى را به بهاى راهيابى و عذاب را به بهاى آمرزش خريدند و چه دليرند بر آتش دوزخ‏ (۱۷۵)

اين از آن است كه خداوند كتاب را به حق نازل كرده است، و كسانى كه در آن اختلاف ورزيده‏اند، در ستيزه‏اى دور و درازاند (۱۷۶)

نيكى آن نيست كه رويتان را به سوى مشرق و مغرب آوريد، بلكه نيكى آن است كه كسى به خداوند و روز بازپسين و فرشتگان و كتابهاى آسمانى و پيامبران ايمان داشته باشد و مال را با وجود دوست داشتنش به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان و خواهندگان و بردگان ببخشد و نماز را برپا دارد و زكات را بپردازد، و وفاكنندگان به پيمانشان چون پيمان بندند و خوشا شكيبايان به هنگام تنگدستى و ناخوشى و هنگامه كارزار، اينان صادقان و هم اينان پرهيزگارانند (۱۷۷)

اى مؤمنان بر شما در مورد كشتگان قصاص مقرر گرديده است، كه آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده و زن در برابر زن [قصاص شود] و اگر كسى در حق برادر [دينى‏]اش بخشش كند، بر اوست كه خوشرفتارى كند و [قاتل بايد ديه را] به نيكى به او بپردازد، اين آسانگيرى و رحمتى از سوى پروردگارتان است، از آن پس هركس بى‏روشى كند، عذابى دردناك [در پيش‏] خواهد داشت‏ (۱۷۸)

اى خردمندان شما را در قصاص زندگانى نهفته است، باشد كه تقوا پيشه كنيد (۱۷۹)

بر شما مقرر گرديده است كه چون مرگ يكى از شما فرارسد و مالى باقى گذارد، براى پدر و مادر و خويشاوندان به نيكى وصيت كند و اين بر پرهيزگاران مقرر است‏ (۱۸۰)

پس از آن هركس كه آن [وصيت‏] را پس از شنيدنش دگرگون كند، گناهش بر گردن همان كسانى است كه دگرگونش مى‏كنند، خداوند شنواى داناست‏ (۱۸۱)

و هركس كه از وصيت‏كننده‏اى بيم اجحاف يا گناه داشته باشد و بين آنان [ورثه‏] آشتى دهد، گناهى بر او نيست كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۱۸۲)

اى مؤمنان بر شما روزه مقرر گرديده است همچنانكه بر كسانى كه پيش از شما بودند نيز مقرر شده بود، باشد كه تقوا پيشه كنيد (۱۸۳)

[روزه‏] روزهايى اندكشمار است و هركس از شما كه بيمار يا در سفر باشد، تعدادى از روزهاى ديگر [روزه بگيرد] و براى كسانى كه به دشوارى آن را تاب مى‏آورند كفاره‏اى است كه غذاى بينوايى است [در ازاء هر يك روزه‏] و هركس به دلخواه خود خيرى [افزون‏] انجام دهد چه بهتر و اگر بدانيد روزه گرفتن براى شما بهتر است‏ (۱۸۴)

[ايام روزه‏] ماه رمضان است كه قرآن در آن نازل شده است كه راهنماى مردم است و آيات روشنگرى شامل رهنمودها و جداكننده حق از باطل در بردارد، پس هركس از شما كه در آغاز ماه حاضر [مقيم‏] بود بر اوست كه روزه بگيرد و هركس بيمار يا در سفر بود، بايد تعدادى از روزهاى ديگر [روزه بدارد]، خداوند براى شما آسانى مى‏خواهد و دشوارى نمى‏خواهد، تا سرانجام شمار [روزهاى روزه‏] را كامل كنيد و خداوند را براى آنكه رهنمونيتان كرده است تكبير بگوييد و باشد كه سپاسگزار باشيد (۱۸۵)

و چون بندگانم درباره من از تو پرسش كنند [بگو] من نزديكم و چون بخواندم دعاى دعاكننده را اجابت مى‏كنم، پس به فرمان من گردن نهند و به من ايمان آورند، باشد كه راه يابند (۱۸۶)

آميزش شما با زنانتان در شبهاى روزه بر شما حلال شد، آنان "پيراهن تن" شما و شما "پيراهن تن" آنانيد، خداوند مى‏دانست كه با خود ناراستى مى‏كنيد، آنگاه از شما درگذشت و شما را بخشيد، اينك با آنان در آميزيد و در طلب آنچه خداوند برايتان مقرر داشته برآييد و بخوريد و بياشاميد تا آنكه رشته سپيد سپيده از رشته سياه [شب‏] برايتان آشكار شود، سپس روزه را تا شب به پايان بريد و هنگامى كه در مساجد معتكف هستيد با آنان [زنان خود] آميزش نكنيد، اين حدود احكام الهى است به آنها نزديك نشويد [كه مبادا تجاوز كنيد]، بدين‏سان خداوند آياتش را براى مردم روشن مى‏سازد باشد كه تقوا پيشه كنند (۱۸۷)

و اموال يكديگر را به ناحق نخوريد، و به داوران با [رشوت از] آن نزديكى نجوييد تا پاره‏اى از اموال مردم را آگاهانه به ناحق بخوريد (۱۸۸)

از تو در باب هلالهاى ماه مى‏پرسند، بگو آن وقت نماى مردم و [موسم‏] حج است، و نيكى آن نيست كه از پشت خانه‏ها به درون رويد، بلكه نيكى آن است كه كسى تقوا پيشه كند، و از درها به خانه‏ها درآييد، و از خداوند پروا كنيد باشد كه رستگار شويد (۱۸۹)

و با كسانى كه با شما آغاز كارزار مى‏كنند در راه خدا كارزار كنيد، ولى ستمكار [و آغازگر] نباشيد، چرا كه خداوند ستمكاران را دوست ندارد (۱۹۰)

و هر جا كه بر آنان دست يافتيد بكشيدشان و آنان را از همانجا كه شما را رانده‏اند [مكه‏] برانيد، و فتنه شرك بدتر از قتل است، و در مسجدالحرام با آنان [آغاز] كارزار نكنيد، مگر آنكه آنان در آنجا با شما كارزار كنند، و چون كارزار كردند بكشيدشان كه سزاى كافران چنين است‏ (۱۹۱)

و اگر دست برداشتند، خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۱۹۲)

و با آنان چندان نبرد كنيد كه فتنه شرك باقى نماند، و دين فقط دين الهى باشد، و چون دست بداشتند، ستم نبايد كرد مگر بر ستمگران‏ (۱۹۳)

ماه حرام در برابر ماه حرام است و حرمت [شكنى‏] ها را بايد مقابله به مثل كرد، پس هركس كه ستم بر شما كرد، به همان گونه كه بر شما ستم مى‏كند، بر او "ستم" روا داريد و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه او با پرهيزگاران است‏ (۱۹۴)

و در راه خدا هزينه كنيد و خودتان را به دستان خويش به كام هلاكت نيندازيد، و نيكى كنيد كه خداوند نيكوكاران را دوست دارد (۱۹۵)

و حج و عمره را خاص خداوند به پايان بريد، و اگر بازداشته شديد، هر آنچه ميسر باشد قربانى كنيد، و سرتان را نتراشيد، تا قربانى به قربانگاه برسد، آنگاه هركس از شما كه بيمار باشد يا سرش را آزارى رسيده باشد [و سر بتراشد] بر اوست كه كفاره‏اى بدهد [كه عبارت است از] يك روز روزه يا صدقه يا قربانى، و چون امن و آسايش يافتيد، هركس كه از عمره آهنگ حج تمتع كند بر اوست كه هر آنچه ميسر باشد قربانى كند، و كسى كه نيابد بر اوست سه روز روزه در ايام حج و هفت روز پس از بازگشتتان، و اين يك ده كامل است، و اينها درباره كسى است كه خانواده او اهل مسجدالحرام نباشد و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه خدا سخت كيفر است‏ (۱۹۶)

[موسم‏] حج ماههاى معين و معلومى است، و هركس كه در آن ماهها عهده‏دار حج شود، [بايد بداند كه‏] آميزش جنسى، و نافرمانى و مجادله در حج روا نيست، و هر كار خيرى كه انجام مى‏دهيد خداوند آن را مى‏داند، و توشه برگيريد [و بدانيد] كه بهترين توشه تقوا است، و اى خردمندان از من پروا كنيد (۱۹۷)

بر شما گناهى نيست كه در طلب روزى پروردگارتان برآييد، و چون از عرفات روانه شديد، در مشعرالحرام خداوند را ياد كنيد و يادش كنيد كه شما را كه پيشترها از بيراهان بوديد فراراه آورد (۱۹۸)

سپس از همانجا كه مردم روانه مى‏شوند شما هم روانه شويد و از خداوند آمرزش بخواهيد، كه خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۱۹۹)

و چون مناسكتان را به جاى آورديد، همان گونه كه نياكانتان را ياد مى‏كنيد، يا بلكه بهتر و بيشتر از آن خداوند را ياد كنيد، كسانى از مردم هستند كه مى‏گويند پروردگارا به ما در دنيا [چيزى‏] ببخش، و اينان در آخرت بهره‏اى ندارند (۲۰۰)

و از ايشان كسانى هستند كه مى‏گويند پروردگارا به ما در دنيا بهره نيك و در آخرت هم بهره نيك عطا فرما و ما را از عذاب دوزخ درامان بدار (۲۰۱)

اينانند كه از كار و كردار خويش بهره‏اى مى‏برند و خداوند زودشمار است‏ (۲۰۲)

و خداوند را در روزهاى اندكشمار [تشريق‏] ياد كنيد و هركس شتاب كند [و اعمال را در دو روز انجام دهد] بر او گناهى نيست و هركس تاخير كند [و در سه روز انجام دهد] بر او هم گناهى نيست چون تقوا ورزد، و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه به نزد او محشور خواهيد شد (۲۰۳)

و كسى از مردمان هست كه سخنش درباره زندگانى دنيا تو را به شگفتى مى‏اندازد، و خداوند را بر آنچه در دل دارد گواه مى‏گيرد، و حال آنكه بسيار كينه‏توز است‏ (۲۰۴)

و چون دست يابد مى‏كوشد كه در اين سرزمين فتنه و فساد برپا كند و زراعت و دام را نابود مى‏كند، و خداوند فساد را دوست ندارد (۲۰۵)

و چون به او گفته شد از خداوند پروا كن، خود بزرگ‏بينى او را به گنهكارى كشاند، جهنم سزاى او بس است و چه بد آرامگاهى است‏ (۲۰۶)

و نيز از مردمان كسى هست كه در طلب خشنودى خداوند از سر جان برمى‏خيزد، و خداوند به بندگانش رئوف است‏ (۲۰۷)

اى مؤمنان همگى از در ايمان و اطاعت [اسلام‏] درآييد و از گامهاى شيطان پيروى مكنيد كه او دشمن آشكار شماست‏ (۲۰۸)

و اگر بعد از روشنگريهايى كه برايتان نازل شده است، كژروى كنيد، بدانيد كه خداوند پيروزمند فرزانه است‏ (۲۰۹)

[گويى‏] جز اين انتظار ندارند كه خدا و فرشتگان در سايبانهاى ابر به ديد آنان بيايند، ولى كار [به نحو ديگر] سامان يافته است و سرانجام كارها به خدا باز مى‏گردد (۲۱۰)

از بنى‏اسرائيل بپرس چه بسيار معجزه آشكار به آنان [نشان‏] داديم و هركس نعمت الهى را پس از آنكه نصيبش شد، دگرگون سازد [بداند] كه خداوند سخت كيفر است‏ (۲۱۱)

زندگانى دنيا در چشم كافران آراسته شده است و مؤمنان را ريشخند مى‏كنند، و [حال آنكه‏] پرهيزگاران در روز قيامت از آنان برتراند، و خداوند هركس را بخواهد بى‏حساب روزى مى‏بخشد (۲۱۲)

[در آغاز] مردم امت يگانه‏اى بودند، آنگاه خداوند پيامبران مژده‏آور و هشداردهنده برانگيخت و بر آنان بحق كتابهاى آسمانى نازل كرد تا در هر آنچه اختلاف مى‏ورزند در ميان مردم داورى كند، و در آن اختلاف نكردند مگر كسانى كه به آنان [دين و كتاب‏] داده شده بود كه پس از آنكه روشنگريها نصيبشان شد از رشك و رقابتى كه با هم داشتند [به اختلاف دامن زدند]، آنگاه خداوند به فرمان خويش مؤمنان را در اختلافاتى كه داشتند به حق رهنمون شد، و خداوند هركس را كه بخواهد به راه راست هدايت مى‏كند (۲۱۳)

آيا گمان كرده‏ايد به بهشت مى‏رويد حال آنكه نظير آنچه بر سر پيشينيان آمد، بر سر شما نيامده است، كه تنگدستى و ناخوشى به آنان رسيد و تكانها خوردند تا آنجا كه پيامبر و كسانى كه همراه او ايمان آورده بودند گفتند پس نصرت الهى كى فرا مى‏رسد؟ بدانيد كه نصرت الهى نزديك است‏ (۲۱۴)

از تو مى‏پرسند چه ببخشند، بگو هر مالى كه مى‏بخشيد [بهتر است‏] به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه ماندگان ببخشيد و هر خيرى كه به جاى مى‏آوريد، خداوند از آن آگاه است‏ (۲۱۵)

بر شما جهاد مقرر شده است، و آن براى شما ناخوشايند است، و چه بسا چيزى را ناخوش داشته باشيد و آن به سود شما باشد، و چه بسا چيزى را خوش داشته باشيد و آن به زيان شما باشد، و خداوند مى‏داند و شما نمى‏دانيد (۲۱۶)

از تو درباره كارزار در ماه حرام مى‏پرسند، بگو كارزار در آن نارواست و بازداشتن از راه خدا و كفرورزيدن به خداوند و بازداشتن از مسجدالحرام [حج‏] و راندن اهل آن، در نزد خداوند نارواتر است، و فتنه شرك بدتر از قتل است، و اينان همچنان با شما كارزار مى‏كنند تا اگر بتوانند شما را از دينتان برگردانند، و هركس از شما كه از دينش برگردد و در حال كفر بميرد، اعمالش در دنيا و آخرت باطل گرديده است، و اينان دوزخى‏اند و جاودانه در آنند (۲۱۷)

كسانى كه ايمان آورده‏اند و كسانى كه در راه خدا هجرت و جهاد كرده‏اند، به رحمت الهى اميدوارند و خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۲۱۸)

از تو درباره شراب و قمار مى‏پرسند، بگو در آنها گناهى بزرگ و نيز سودهايى براى مردم هست، ولى گناه آنها بر سودشان مى‏چربد، و از تو مى‏پرسند كه چه چيزى ببخشند، بگو آنچه افزون بر نياز است، بدين‏سان خداوند آيات خود را برايتان روشن مى‏سازد، باشد كه انديشه كنيد (۲۱۹)

درباره دنيا و آخرت [بينديشيد] و از تو درباره يتيمان مى‏پرسند، بگو پرداختن به اصلاح كار آنان بهتر است، و اگر با آنان همزيستى كنيد، برادران [دينى‏] شما هستند و خداوند تباهكار را از درستكار باز مى‏شناسد، و اگر خدا مى‏خواست [كار را] بر شما دشوار مى‏گرفت، خداوند پيروزمند فرزانه است‏ (۲۲۰)

و زنان مشرك را به همسرى خود در نياوريد، مگر آنكه ايمان بياورند، و كنيزى مؤمن بهتر است از زن آزاد مشرك، هرچند كه شما را از او خوش آيد و [زنان مسلمان را] به همسرى مشركان در نياوريد، مگر آنكه ايمان آورند و برده‏اى مؤمن بهتر از مرد آزاد مشرك است، هر چند كه شما را از او خوش آيد، اينان دعوتگر به آتش دوزخ‏اند، و خداوند دعوتگر به بهشت و آمرزش به توفيق خويش است، و آياتش را براى مردم به روشنى بيان مى‏دارد تا پند گيرند (۲۲۱)

و از تو درباره حيض مى‏پرسند، بگو آن مايه رنج است، پس در مدت حيض از زنان كناره بگيريد و با آنان نزديكى نكنيد تا پاك شوند و چون پاكيزه شدند [و غسل كردند] آن گونه كه خدا فرموده است با آنان بياميزيد كه خداوند آمرزش خواهان و پاكيزگان را دوست دارد (۲۲۲)

زنان شما [در حكم‏] كشتزار شما هستند، هرگونه كه خواستيد به كشتزار خويش درآييد و براى خويش پيش انديشى كنيد، و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه شما به لقاى او خواهيد رسيد، و مؤمنان را بشارت بخش‏ (۲۲۳)

و خداوند را دستاويز سوگندهاى خود نسازيد كه از كار نيك و پرهيزگارى و آشتى دادن بين مردم، تن بزنيد، و خداوند شنواى داناست‏ (۲۲۴)

خداوند شما را در سوگندهاى بيهوده و [بى‏اختيار] بازخواست نمى‏كند، ولى در آنچه بر آن دل مى‏نهيد [سوگندهاى آگاهانه‏] بازخواست مى‏كند، و خداوند آمرزگار بردبار است‏ (۲۲۵)

كسانى كه سوگند مى‏خورند كه با زنانشان نزديكى نكنند بايد چهارماه درنگ كنند، سپس اگر بازگشتند خداوند آمرزگار مهربان است‏ (۲۲۶)

و اگر آهنگ طلاق كردند [بدانند] كه خداوند شنواى داناست‏ (۲۲۷)

و زنان طلاق داده بايد به مدت سه پاكى درنگ كنند و براى آنان روا نيست كه اگر به خداوند و روز بازپسين ايمان دارند، آنچه خداوند در رحمهايشان آفريده است، پنهان دارند، و شوهرانشان اگر قصد اصلاح دارند در اين [مدت‏] سزاوارتر به بازگرداندن آنها هستند، و زنان را بر مردان حقى است همچنانكه مردان را بر زنان، و مردان را بر آنان به ميزانى برترى است، و خداوند پيروزمند فرزانه است‏ (۲۲۸)

طلاق [رجعى‏] دوبار است، پس از آن يا بايد او را به نيكى نگاه داشت، يا به نيكى رها كرد، و بر شما روا نيست كه از آنچه به آنان بخشيده‏ايد، چيزى بازستانيد، مگر آنكه نگران باشند كه مبادا احكام الهى را مراعات نكنند، و اگر بيمناك شديد كه مبادا احكام الهى را رعايت نكنند، گناهى بر آنان نيست، كه زن خود را بازخرد، اينها حدود الهى است، از آنها تجاوز نكنيد و هركس از احكام الهى تجاوز كند، ستمكار است‏ (۲۲۹)

آنگاه چون زن را طلاق گفت، ديگر بر او حلال نيست، مگر آنكه به همسرى جز او شوهر كند، سپس اگر آن مرد او را طلاق داد، بر آنان گناهى نيست كه اگر مى‏دانند احكام الهى را مراعات خواهند كرد دوباره به همسرى يكديگر درآيند، و اين احكام الهى است كه براى مردم دانا بيان مى‏دارد (۲۳۰)

و چون زنان را طلاق گفتيد و نزديك شد كه عده‏شان را به سر رسانند، آنگاه يا ايشان را به نيكى نزد خود نگاه داريد، يا به نيكى رها كنيد، و هرگز به زور و زيان نگاهشان نداريد كه ستم كنيد، و هركس چنين كند بى‏شك بر خود ستم رواداشته است، و آيات الهى را به ريشخند مگيريد و نعمت الهى را بر خود و آنچه از كتاب و حكمت كه بر شما نازل كرد و بدان پندتان داد، ياد كنيد، و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه خداوند به همه چيز داناست‏ (۲۳۱)

و چون زنان را طلاق گفتيد و عده‏شان را به سر رساندند، آنگاه آنان را باز نداريد كه اگر به خير و خوشى به توافق رسيده بودند، به نكاح همسرانشان درآيند، هركس از شما كه به خداوند و روز بازپسين ايمان داشته باشد، به اين پند مى‏گيرد، اينها براى شما پاك‏تر و پاكيزه‏تر است و خداوند مى‏داند و شما نمى‏دانيد (۲۳۲)

و مادران فرزندانشان را دو سال كامل شير دهند، اين براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را به حد كمال برساند و خوراك و پوشاك آنان در حد عرف بر عهده پدر فرزند است، هيچ‏كس جز به اندازه توانش مكلف نمى‏شود، هيچ مادرى نبايد به خاطر فرزندش رنجه شود و نيز نبايد پدر به خاطر فرزندش رنجه شود، وارث [و قيم‏] نيز همين حكم را دارد، و اگر به توافق و مشورت، قصد از شير گرفتن فرزند را كردند، گناهى بر آنان نيست، و اگر خواستيد براى فرزندانتان دايه بگيريد، چون به درستى دستمزد آنان را بپردازيد، گناهى بر شما نيست، و از خداوند پروا كنيد و بدانيد كه خدا از كار و كردار شما آگاه است‏ (۲۳۳)

و كسانى از شما كه جان مى‏سپارند و همسرانى به جا مى‏گذارند، [آن زنان‏] بايد چهارماه و ده روز درنگ كنند [عده نگهدارند] و چون مدت عده‏شان را به سر رساندند، در آنچه به وجه پسنديده در حق خويش مى‏كنند بر آنان گناهى نيست و خداوند از آنچه مى‏كنيد آگاه است‏ (۲۳۴)

و نيز در خواستگارى از زنان [مطلقه، يا همسر مرده‏] آنچه به كنايه بر زبان آوريد يا در دل نگه داريد، گناهى بر شما نيست، خداوند مى‏داند كه به زودى از آنان ياد خواهيد كرد، ولى در نهان به آنان وعده ندهيد، مگر آنكه سخنى سنجيده بگوييد، و آهنگ عقد ازدواج نكنيد تا عده به سر رسد، و بدانيد كه خداوند از آنچه در دل داريد آگاه است، از او بر حذر باشيد و بدانيد كه خداوند آمرزگار بردبار است‏ (۲۳۵)

بر شما گناهى نيست كه زنانى را كه با آنان نزديكى نكرده و مهر نيز تعيين نكرده‏ايد، طلاق دهيد، ولى آنان را [به عطيه‏اى‏] بهره‏مند سازيد [عطيه‏اى‏] كه به وجه پسنديده بر عهده توانگر به اندازه توانش و بر تنگدست نيز به اندازه توانش نهاده شده است كه بر نيكوكاران مقرر است‏ (۲۳۶)

و اگر پيش از نزديكى با آنان، خواستيد طلاقشان بدهيد، و مهرى برايشان تعيين كرده بوديد، پرداختن نيمه آن بر عهده شماست، مگر آنكه زنان [آن نيمه را] ببخشند، يا كسى كه سررشته نكاح در دست اوست [نيمه ديگر را هم‏] ببخشد [و مهر را به تمامى بدهد] و بخشش و بخشايش نزديكتر به پرهيزگارى است، و بزرگوارى را در بين خودتان فراموش نكنيد، كه خداوند از كار و كردار شما آگاه است‏ (۲۳۷)

بر نمازهاى پنج‏گانه مواظبت كنيد، به ويژه نماز ميانه، و فروتنانه در برابر خدا [به نماز] بايستيد (۲۳۸)

ولى اگر بيمناك بوديد [نماز خوف را] پياده يا سواره [به جاى آوريد] و چون امن و آسايش يافتيد، خدا را ياد كنيد، كه آنچه نمى‏دانستيد به شما آموخت‏ (۲۳۹)

و كسانى از شما كه جان مى‏سپارند و همسرانى برجاى مى‏گذارند بايد براى همسرانشان وصيت كنند كه آنان را تا يك سال بهره‏مند سازند و [از خانه شوهر] بيرون نكنند، ولى اگر [به دلخواه خويش‏] بيرون رفتند، در آنچه در حق خويش، به وجه پسنديده انجام دهند، بر شما گناهى نيست و خدا پيروزمند فرزانه است‏ (۲۴۰)

و براى زنان طلاق داده بايد عطيه‏اى در حد عرف تعيين كرد كه بر پرهيزگاران مقرر است‏ (۲۴۱)

بدين‏سان خداوند آياتش را براى شما روشن مى‏گرداند، تا انديشه كنيد (۲۴۲)

آيا [داستان‏] كسانى را كه هزاران هزار بودند و از بيم مرگ از خانه و كاشانه خويش به در رفتند، ندانسته‏اى؟كه خداوند به آنان گفت بميرند [و مردند] سپس زنده‏شان كرد، چرا كه خداوند بر مردم بخشش و بخشايش دارد، ولى اكثر مردم سپاس نمى‏گزارند (۲۴۳)

در راه خدا كارزار كنيد و بدانيد كه خداوند شنواى داناست‏ (۲۴۴)

كيست كه در راه خدا وامى نيكو دهد تا براى او چندين و چند برابرش كند، و خداوند تنگنا و گشايش [در معيشت مردم‏] پديد مى‏آورد، و به سوى او بازگردانده مى‏شويد (۲۴۵)

آيا [داستان‏] بزرگان بنى‏اسرائيل را پس از موسى ندانسته‏اى؟ آنگاه كه به پيامبرشان گفتند براى ما فرمانروائى بگمار تا [به فرمان او] در راه خدا جهاد كنيم، گفت اگر جهاد بر شما مقرر گردد، چه‏بسا كارزار نكنيد، گفتند دليلى ندارد كه در راه خدا نجنگيم، و حال آنكه از خانه و كاشانه‏مان رانده [و از زن‏] و فرزندانمان جدا شده‏ايم، آنگاه چون كارزار بر ايشان مقرر گشت، جز اندكى از ايشان، همه رويگردان شدند، و خدا از ستمكاران آگاه است‏ (۲۴۶)

و پيامبرشان به ايشان گفت خداوند طالوت را به فرمانروايى شما برگماشته است، گفتند چگونه بر ما فرمانروايى كند، حال آنكه ما از او به فرمانروايى سزاوارتريم، و مال و منال چندانى نيز ندارد، گفت خداوند او را بر شما برگزيده است و به او دانايى و توانايى بسيار بخشيده است و خدا فرمانرواييش را به هركس كه بخواهد ارزانى مى‏دارد و خدا گشايشگرى داناست‏ (۲۴۷)

و پيامبرشان به ايشان گفت نشانه [صدق و صحت‏] فرمانروايى او اين است كه تابوت عهد كه در آن مايه آرامشى از سوى پروردگارتان و يادگارى از ميراث آل موسى و آل هارون هست، و فرشتگانش حمل مى‏كنند، به سوى شما مى‏آيد، اگر مؤمن باشيد در اين امر عبرتى براى شماست‏ (۲۴۸)

و هنگامى كه طالوت با سپاهيان رهسپار شد، گفت خداوند آزماينده شما به جويبارى است، كه هركس از آن بنوشد از من نيست، و هركس از آن نخورد از من است، مگر آنكه مشتى [آب‏] به دست خويش برگيرد، و جز اندكى از ايشان، همه از آن نوشيدند، و چون او و كسانى كه همراه او ايمان آورده بودند، از آن جوى برگذشتند، [بددلان‏] گفتند امروز تاب جالوت و سپاهيانش را نداريم، [اما] كسانى كه يقين داشتند كه به لقاى الهى خواهند رسيد گفتند چه‏بسا گروهى اندكشمار كه به توفيق الهى بر گروهى انبوه پيروز گرديده است، و خداوند با شكيبايان است‏ (۲۴۹)

و چون با جالوت و سپاهيانش رو در رو شدند گفتند پروردگارا بر ما [باران‏] صبر فرو ريز و گامهاى ما را استوار بدار و ما را بر خدانشناسان پيروز گردان‏ (۲۵۰)

آنگاه به توفيق الهى آنان را شكست دادند و داوود جالوت را كشت، و خداوند به او فرمانروايى و پيامبرى ارزانى داشت و از هر آنچه خواست به او آموخت، و اگر خداوند بعضى از مردم را به دست بعضى ديگر دفع نكند، زمين تباه شود، ولى خداوند بر جهانيان بخشش و بخشايش دارد (۲۵۱)

اين آيات الهى است كه به حق بر تو مى‏خوانيمش و تو از فرستادگانى‏ (۲۵۲)

اينان پيامبرانى هستند كه بعضى را بر بعضى برترى بخشيده‏ايم، از آنان كسى هست كه خداوند با او سخن گفته است، و بعضى را مرتبتى بلند ارزانى داشته است، و عيسى بن مريم را معجزات آشكار داديم و او را به روح‏القدس يارى كرديم، و اگر خدا مى‏خواست كسانى كه پس از ايشان آمدند، پس از روشنگريهايى كه برايشان آمد، كشمكش و كارزار نمى‏كردند، ولى اختلاف پيشه كردند، و بعضى از ايشان ايمان آوردند و بعضى كفرورزيدند، و اگر خدا مى‏خواست كشمكش و كارزار نمى‏كردند، ولى خداوند هر آنچه اراده كند انجام مى‏دهد (۲۵۳)

اى مؤمنان، پيش از آنكه روزى فرارسد كه در آن نه خريد و فروشى هست و نه دوستى و شفاعتى، از آنچه روزيتان كرده‏ايم، انفاق كنيد و [بدانيد كه‏] كافران همان ستمگرانند (۲۵۴)

خداوند كسى است كه جز او خدايى نيست، زنده پاينده است، نه غنودن او را فراگيرد نه خواب، آنچه در آسمانها و در زمين است از اوست، كيست كه در نزد او، جز به اذن او، به شفاعت برخيزد، گذشته و آينده ايشان را مى‏داند، و به چيزى از علم او احاطه و آگاهى نيابند مگر آنچه خود بخواهد، كرسى [علم و قدرت‏] او آسمانها و زمين را فراگرفته است، و نگاهداشت آنها بر او دشوار نيست، و او بزرگوار و بزرگ است‏ (۲۵۵)

در كار دين اكراه روا نيست، چرا كه راه از بيراهه به روشنى آشكار شده است، پس هركس كه به طاغوت كفر ورزد، و به خداوند ايمان آورد، به راستى كه به دستاويز استوارى دست زده است كه گسستى ندارد و خداوند شنواى داناست‏ (۲۵۶)

خداوند سرور مؤمنان است و آنان را از تاريكيها به سوى روشنايى به در مى‏برد، و كافران سرورشان طاغوت است كه ايشان را از روشنايى به سوى تاريكيها به در مى‏برد، اينان دوزخى‏اند و در آن جاودانه مى‏مانند (۲۵۷)

آيا [داستان‏] كسى را كه از [سرمستى‏] آنكه خداوند به او ملك و مكنت بخشيده بود، با ابراهيم درباره پروردگارش محاجه مى‏كرد ندانسته‏اى؟ چون ابراهيم گفت پروردگار من كسى است كه زندگى مى‏بخشد و مى‏ميراند، او [نمرود] گفت من [نيز] زندگى مى‏بخشم و مى‏ميرانم، ابراهيم گفت خداوند خورشيد را از مشرق برمى‏آورد، تو از مغربش برآور آن كفر پيشه سرگشته [و خاموش‏] ماند، و خداوند مردم ستمكار را هدايت نمى‏كند (۲۵۸)

يا [داستان‏] كسى را كه بر شهرى گذشت كه سقفها و ديوارهايش فرو ريخته بود، [در دل‏] گفت چگونه خداوند [اهل‏] اين [شهر] را پس از مرگشان زنده مى‏كند؟ آنگاه خداوند او را [به مدت‏] صد سال ميراند، سپس زنده كرد، [و به او] گفت چه مدت [در اين حال‏] مانده‏اى؟ گفت يك روز يا بخشى از يك روز [در اين حال‏] مانده‏ام فرمود چنين نيست، صد سال [در چنين حالى‏] مانده‏اى، به خوردنى و نوشيدنى‏ات بنگر كه با گذشت زمان ديگرگون نشده است، و به درازگوشت بنگر، و [بدين‏سان‏] تو را مايه عبرت مردم خواهيم ساخت، و به استخوانها بنگر كه چگونه فراهمشان مى‏نهيم، سپس بر آنها [پرده‏] گوشت مى‏پوشانيم، و هنگامى كه [حقيقت امر] بر او آشكار شد، گفت مى‏دانم كه خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۲۵۹)

و آنگاه كه ابراهيم گفت پروردگارا به من بنماى كه چگونه مردگان را زنده مى‏كنى، فرمود مگر ايمان ندارى؟ گفت چرا، ولى براى آنكه دلم آرام گيرد، فرمود چهار پرنده بگير [و بكش‏] و پاره پاره كن [و همه را در هم بياميز]، سپس بر سر هر كوهى پاره‏اى از آنها را بگذار، آنگاه آنان را [به خود] بخوان [خواهى ديد] كه شتابان به سوى تو مى‏آيند و بدان كه خداوند پيروزمند فرزانه است‏ (۲۶۰)

داستان كسانى كه اموالشان را در راه خدا مى‏بخشند همچون دانه‏اى است كه هفت خوشه مى‏روياند و در هر خوشه‏اى يكصد دانه، و خداوند براى هركس كه بخواهد [پاداش را] چند برابر مى‏كند و خداوند گشايشگر داناست‏ (۲۶۱)

كسانى كه اموالشان را در راه خدا مى‏بخشند و به دنبال بخشش خود منت و آزارى در ميان نمى‏آورند، پاداششان نزد پروردگارشان [محفوظ] است، نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۲۶۲)

زبان خوش و پرده‏پوشى بهتر است از صدقه‏اى كه آزارى در پى داشته باشد، و خداوند بى‏نياز بردبار است‏ (۲۶۳)

اى مؤمنان صدقات خود را با منت نهادن و آزار باطل نكنيد، همانند كسى كه مالش را براى نمايش دادن به مردم، انفاق مى‏كند، و به خداوند و روز بازپسين ايمان ندارد، آرى داستان او همچون تخته‏سنگى است كه بر آن خاكى باشد و باران سنگينى بر آن ببارد و آن را [همچنان‏] سترون واگذارد، آنان از كار و كردار خويش حاصلى نبرند، و خداوند خدانشناسان را هدايت نمى‏كند (۲۶۴)

و داستان كسانى كه اموالشان را در طلب خشنودى خداوند و براى تحكيم اعتقاد خويش مى‏بخشند، همچون بوستانى است بر پشته‏اى كه باران سنگينى بر آن ببارد و ميوه‏هايش را دوچندان به بار آورد، و اگر باران سنگين بر آن نبارد [دست كم‏] باران سبك [بر آن ببارد] و خداوند از آنچه مى‏كنيد آگاه است‏ (۲۶۵)

آيا كسى از شما دوست دارد كه باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد و جويباران از فرودست آن جارى باشد، و هرگونه ميوه برايش به بار آورد و [او] پيريش فرارسيده و فرزندانى خرد و ناتوان داشته باشد، [و به ناگاه‏] گردبادى كه آتشى دربر دارد، بر آن بزند و [سراپا] بسوزد خداوند بدين گونه آياتش را براى شما روشن مى‏گرداند تا انديشه كنيد (۲۶۶)

اى مؤمنان از دستاورد خويش و از آنچه از زمين برايتان برآورده‏ايم، پاكيزه‏هايش را انفاق كنيد و [حاشا كه‏] قصد بخشيدن [چيزهاى‏] بد و بيهوده را نكنيد، چرا كه خود شما نيز ستاننده آن نيستيد، مگر آنكه چشم‏پوشى كنيد، و بدانيد كه خداوند بى‏نياز ستوده است‏ (۲۶۷)

شيطان شما را از تهيدستى بيم مى‏دهد و به ناشايستى [بخل‏] فرمان مى‏دهد، و خداوند به شما بخشايش و بخشش خويش را نويد مى‏دهد و خدا گشايشگر داناست‏ (۲۶۸)

او به هركس كه بخواهد حكمت مى‏بخشد و به هركس كه حكمت بخشيده باشند، بى‏شك خير بسيارش داده‏اند، و جز خردمندان كسى پند نمى‏گيرد (۲۶۹)

هر بخششى كه انجام دهيد يا هر نذرى كه ببنديد خداوند آن را مى‏داند و ستمكاران ياورانى ندارند (۲۷۰)

اگر صدقات خويش را آشكار كنيد، نيكوست و اگر پنهانش بداريد و به تهيدستان بدهيد برايتان بهتر است، و بخشى از سيئات شما را مى‏زدايد و خداوند از آنچه مى‏كنيد آگاه است‏ (۲۷۱)

هدايت آنان بر عهده تو نيست، بلكه خداوند هركس را كه بخواهد هدايت مى‏كند هر مالى كه ببخشيد به سود خودتان است، و جز در راه رضاى الهى انفاق نكنيد، و هر مالى كه ببخشيد، پاداشش به تمامى به شما داده خواهد شد و بر شما ستم نمى‏رود (۲۷۲)

[صدقات‏] براى تهيدستانى است كه خود را وقف [جهاد] در راه خدا كرده‏اند، و نمى‏توانند [جز آن‏] سير و سفرى كنند، و از مناعتى كه دارند، هركس ناآگاه باشد آنان را توانگر مى‏انگارد، آنان را به سيمايشان مى‏شناسى، از مردم به اصرار چيزى نمى‏خواهند، و هر مالى كه ببخشيد خداوند از آن آگاه است‏ (۲۷۳)

كسانى كه اموالشان را در شب و روز، پنهانى و آشكارا مى‏بخشند، پاداششان نزد پروردگارشان [محفوظ] است، و نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۲۷۴)

آنان كه ربا مى‏خورند [به كار، يا از گور] برنمى‏خيزند مگر مانند برخاستن كسى كه شيطانش زده و دچار جنون كرده باشد، اين از آن است كه مى‏گويند دادوستد مانند رباست، حال آنكه خداوند دادوستد را حلال و ربا را حرام كرده است، اينك كسى كه پند پروردگارش به او رسيده و دست بردارد، گذشته‏اش را ايرادى نيست و كار او با خداوند است، و كسانى كه به اين كار بازگردند دوزخى‏اند و جاودانه در آنند (۲۷۵)

خداوند ربا را كم و كاست [و بى‏بركت‏] مى‏گرداند و صدقات را افزايش [و بركت‏] مى‏دهد، و خداوند هيچ كفر[ان‏] پيشه گنهكارى را دوست ندارد (۲۷۶)

كسانى كه ايمان آورده‏اند و كارهاى شايسته كرده‏اند و نماز خوانده‏اند و زكات پرداخته‏اند، پاداششان نزد پروردگارشان [محفوظ] است و نه بيمى بر آنهاست و نه اندوهگين مى‏شوند (۲۷۷)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، اگر به واقع مؤمنيد، از خداوند پروا كنيد و بازمانده ربا را رها كنيد (۲۷۸)

و اگر نكرديد بدانيد كه به جنگ با خدا و رسولش برخاسته‏ايد، و اگر توبه كنيد، سرمايه‏هاى شما از آن شماست، نه ستم مى‏كنيد و نه بر شما ستم مى‏رود (۲۷۹)

و اگر [وامدار] تنگدست بود، مهلتى بايد، تا گشايشى يابد، و اگر بدانيد، بخشيدن آن برايتان بهتر است‏ (۲۸۰)

و از روزى بترسيد كه در آن به سوى خداوند بازگردانده مى‏شويد، سپس به هركس جزاى هر كارى كه كرده است به تمامى داده شود، و بر آنان ستم نرود (۲۸۱)

اى مؤمنان اگر وامى [يا معامله نسيه‏اى انجام‏] داديد كه سررسيد معينى داشت آن را بنويسيد، و بايد نويسنده‏اى در ميان شما دادگرانه آن را بنويسد، و هيچ نويسنده‏اى نبايد از نوشتن آن سر باززند، چنانكه [و به شكرانه آنكه‏] خداوند او را آموزش داده است، بايد كسى كه وام بر عهده اوست املاء كند و او [نويسنده‏] بنويسد و از خداوند [جهان‏]، پروردگارش پروا كند و چيزى از آن فرونگذارد، و اگر كسى كه وام بر عهده اوست كم‏خرد يا ناتوان باشد، يا املاء كردن نتواند، بايد "ولى" او عادلانه املاء كند، و دو شاهد از مردان خودتان [مسلمانان‏] را بر آن گواه بگيريد، و اگر دو مرد نبود، يك مرد و دو زن از گواهانى كه مى‏پسنديد [انتخاب كنيد]، كه اگر يكى از آنها فراموش كرد، آن ديگرى به يادش آورد، و گواهان چون [براى اداى گواهى‏] خوانده شوند، سر بازنزنند، و ملول نشويد از اينكه آن را چه خرد باشد چه بزرگ، طبق مدتش بنويسيد، اين كار نزد خداوند درست‏تر و از لحاظ گواهى دادن استوارتر و بى‏شك و شبهه‏تر است، مگر آنكه دادوستد نقدى باشد كه بين خود [دستادست‏] برگذار كنيد، كه در اين صورت گناهى بر شما نيست كه آن را ننويسيد، و چون دادوستد كنيد بر آن گواه بگيريد، و نبايد نويسنده و گواه به رنج و زيان افتند، و اگر چنين كارى كنيد، نافرمانى كرده‏ايد، و از خداوند پروا كنيد، و خداوند [بدين گونه‏] به شما آموزش مى‏دهد، و خدا به هر چيز داناست‏ (۲۸۲)

و اگر در سفر بوديد و نويسنده نيافتيد بايد گرويى بستانيد، و اگر كسى از شما ديگرى را امين دانست [و گرويى نگرفت‏] بايد كسى كه امين دانسته شده، امانت [دين‏] او را بازپس دهد و از خداوند [جهان‏] پروردگارش، پروا كند، و شهادت را كتمان نكنيد، و هركس كه آن را كتمان كند، دلش گنهكار است، و خداوند به آنچه مى‏كنيد داناست‏ (۲۸۳)

آنچه در آسمانها و زمين است از آن خداوند است، و اگر ما فى‏الضمير خود را آشكار كنيد يا پنهان بداريد، خداوند آن را با شما محاسبه خواهد كرد، آنگاه هركس را كه بخواهد مى‏آمرزد و هركس را كه بخواهد به عذاب دچار مى‏كند، و خداوند بر هر كارى تواناست‏ (۲۸۴)

پيامبر به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده است، ايمان آورده است و مؤمنان هم، همگى به خداوند و فرشتگانش و كتابهايش و پيامبرانش ايمان آورده‏اند [و مى‏گويند] بين هيچ‏يك از پيامبران او فرق نمى‏گذاريم، و مى‏گويند شنيديم و اطاعت كرديم، پروردگارا آمرزش تو را خواهانيم و بازگشت به سوى توست‏ (۲۸۵)

خداوند هيچ‏كس را جز به اندازه توانش تكليف نمى‏كند، هركس هر چه نيكى كند به سود او و هرچه بدى كند به زيان اوست، خدايا اگر [فرمانى را] فراموش يا خطايى كرديم بر ما مگير، پروردگارا بار گرانى بر عهده ما مگذار، چنانكه بر عهده پيشينيان ما گذارده‏اى، پروردگارا آنچه تاب و توان آن را نداريم بر دوش ما مگذار، ما را ببخش و بيامرز و بر ما رحمت‏آور، تو مولاى مايى، ما را بر خدا نشناسان پيروز گردان‏ (۲۸۶)